مہلا ۵ گاتھا

ਮਹਲਾ ੫ ਗਾਥਾ

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: پنجویں پاتشاہی گاتھا ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: گرو ارجندیو جی دی بانی ‘گاتھا’ (کتھا)۔ گاتھا = اک پراچین پراکرت بھاشا جس وچ سنسکرت پالی اتے ہور بولیاں دے شبد لکھے ہوئے ملدے ہن۔ 'للت وستر' آدک بودھ دھرم-گرنتھ اسے بھاشا وچ ہن۔ گاتھا = استت، سفت-سالاہ (گا تھا = ایک مذہبی آیت, گَے = گانا)۔ (1962/64)

شرومنی گردوارا پربندھک کمیٹی شبدئرتھ، بھائی منموہن سنگھ: مہلا ۵ گاتھا¹ ¹پراچین کتھا، جویں پارسیاں دی، جاں اتری ہند دی۔ پرانی بولی جاں پراکرت نوں بھی ‘گاتھا’ کہندے ہن۔ اس نوں پچھے ‘سہسکرتی’ کہا ہے۔ (1962/69)

اکُ اوئنکارُ ستگر پرسادِ ۔۔

ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: گاتھا م: ۵ دا سلوک-وارک بھاو: ۱. اس سریر دا مان کرنا مورکھتا ہے جس دے اندر میلا ہی میلا ہے تے جس نال چھہ کے سگندھیاں بھی درگندھیاں بن جاندیاں ہن۔ ۲. اہ منکھا سریر سپھل تدوں ہی ہے جے منکھّ گرو دا آسرا لے کے پرماتما دا ناپ جپے۔ بڑیاں بڑیاں سدھیاں ہاسل کیتیاں بھی کسے کمّ نہیں۔ ۳. اس ناسونت جگت وچوں منکھّ دے سدا نال نبھن والی اکو ہی چیز ہے-پرماتما دی سفتِ-سالاہ جو سادھ سنگتِ وچوں ملدی ہے۔ ۴. سکھ بھی اس سفتِ-سالاہ وچ ہی ہے، تے، اہ ملدی ہے گرو دی سنگتِ وچ رہاں۔ ۵. جہڑا منکھّ بانس وانگ سدا آکڑ کے رہندا ہے اس نوں سادھ سنگتِ وچوں کجھ بھی نہیں ملدا۔ ۶. سفتِ-سالاہ وچ بڑی تاکت ہے، اس دی برکتِ نال منکھّ دے اندروں کامادک پنجے ویری ناس ہو جاندے ہن۔ ۷. پرماتما دی سفتِ-سالاہ دی برکتِ نال منکھّ سکھی جیون بتیت کردا ہے، منکھّ جنم مرن دے گیڑ والے راہے نہیں پیندا۔ ۸. نام توں وانجیا منکھّ دکھّ سہاردا ہے تے جیون اجائیں گوا جاندا ہے۔ ۹. سادھ سنگتِ دی راہیں ہی پرماتما دے نام وچ سردھا بندی ہے۔ منکھّ دی زندگی دی بیڑی سنسار-سمندر وچوں سہی-سلامت پار لنگھ جاندی ہے۔ ۱۰. سادھ سنگتِ وچ ٹک کے سمرن کیتیاں دنیا دیاں واسناں زور نہیں پاندیاں۔ سفتِ-سالاہ دی تاکت دی کسے ورلے نوں سمجھ پیندی ہے۔ ۱۱. گرو دے بچن کروڑاں پاپاں دا ناس کر دیندے ہن۔ اہناں بچناں اتے تر کے نام سمرن والا منکھّ آپنے انیکاں ساتھیاں دا ادھار کر لیندا ہے۔ ۱۲. جس تھاں پرماتما دی سفتِ-سالاہ ہندی رہے، اہ تھاں ہی سہاونا ہو جاندا ہے۔ سفتِ-سالاہ کرن والے بندے بھی دنیا دے بندھناں توں مکت ہو جاندے ہن۔ ۱۳. پرماتما ہی منکھّ دا اسل ساتھی اسل متر ہے۔ ۱۴. پرماتما دا سمرن منکھّ نوں دنیا دے وکاراں توں بچا لیندا ہے۔ اہ سمرن ملدا ہے گرو دی بانی دی راہیں۔ ۱۵. پرماتما دی سفتِ-سالاہ منکھّ واستے آتمک جیون ہے، اہ داتِ سادھ سنگتِ وچوں ملدی ہے۔ ۱۶. سادھ سنگتِ وچ ٹکیاں منکھّ دے سارے آتمک روگ دور ہو جاندے ہن۔ ۱۷. گرو دی سنگتِ کیتیاں ہی پرماتما نال پیار بندا ہے۔ ۱۸. سفتِ-سالاہ دی برکتِ نال منکھّ دا جیون سکھی ہو جاندا ہے۔ ۱۹. سادھ سنگتِ وچ ٹک کے سفتِ-سالاہ کیتیاں وکاراں توں بچ جائیدا ہے۔ ۲0. دھرم-پستکاں کے پڑھن توں اسل لابھ اہی ملنا چاہیدا ہے کِ منکھّ پرماتما دا نام سمرے۔ ۲۱. پرماتما دے نام دی داتِ سادھ سنگتِ وچوں ملدی ہے۔ ۲۲. اس منکھّ دے بھاگ جاگ پئے جانو جو سادھ سنگتِ وچ جان لگّ پیندا ہے۔ سادھ سنگتِ وچ نام سمرن نال سارے وکار دور ہو جاندے ہن۔ ۲۳. سادھ سنگتِ دی راہیں ہی پرماتما نال پیار بن سکدا ہے۔ ۲۴. مایا دے رنگ-تماشے کسمبھے دے پھلّ ورگے ہی ہن۔ اہناں وچ پھسے رہاں سکھ نہیں مل سکدا۔ لڑی وار بھاو: (۱ توں ۸) اہ منکھا سریر تدوں ہی سپھل سمجھو جدوں منکھّ غریبی سبھاء وچ رہِ کے سادھ سنگتِ دا آسرا لے کے پرماتما دا نام سمردا ہے۔ سمرن دی برکتِ نال منکھّ وکاراں توں بچیا رہندا ہے تے سکھی جیون بتیت کردا ہے۔ (۹ توں ۲۴) سمرن تے سفتِ-سالاہ دی داتِ سرف سادھ سنگتِ وچوں ملدی ہے۔ سادھ سنگتِ وچ رہاں ہی پرماتما وچ سردھا بندی ہے، پھر وکار آپنا زور نہیں پا سکدے، جیون اتنا اچا بن جاندا ہے کِ اس منکھّ دی سنگتِ وچ ہور بھی انیکاں بندے وکاراں توں بچ کے جیون-نئیان نوں سنسار-سمندر وچوں سہی-سلامت پار لنگھا لیندے ہن۔ مکھّ بھاو: منکھا سریر تدوں ہی سپھل ہے جے منکھّ پرماتما دی سفتِ-سالاہ کردا رہے۔ تے، اہ داتِ سرف سادھ-سنگتِ وچوں ہی ملدی ہے۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: واہگرو کیول اک ہے ۔۔ سچے گرو دی دیا دوارا، اہ پایا جاندا ہے ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن: اکال پرکھ اکّ ہے اتے ستگورو دی کرپا نال ملدا ہے۔ (1962/64)

کرپور پہپ سگندھا پرس مانکھی دیہں ملینں ۔۔

ਕਰਪੂਰ ਪੁਹਪ ਸੁਗੰਧਾ ਪਰਸ ਮਾਨੁਖੵ ਦੇਹੰ ਮਲੀਣੰ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: ہے بھائی! (کرپور) مسکپور ؤ (پہپ) پھولوں ؤ ہور سگندھی والی وستو اس مانکھ کی دیہ کو سپرس کر کے ملین ہو زاتیاں ہیں۔۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: مشک کپور، پھلّ اتے کھشبوئیاں بندے دی کانئء نال لگّ کے گندے ہو جاندے ہن ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: مشک-کپور، پھلّ اتے ہور سگندھیاں منکھّ دے سریر نوں چھہ کے میلیاں ہو جاندیاں ہن۔ کرپور = کافور (کَرپُور)۔ پہپ = پشپ، پھلّ (پُشپ)۔ پرس = پرسِ، چھہ کے (سپرِش = چھونے کے لیے)۔ دیہں = سریر۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: کرپور¹ پہپ سگندھا پرس مانکھੵ دیہں ملینں ۔۔ ¹مشک کپور۔ مشک کپور، پھل تے ہور سگندھی والیاں چیزاں نوں منکھا دیہ چھوہ کے ملین کر دندی ہے۔ منکھّ مزا (مجھ) رکت ار درگندھتا کرکے پورن ہے، پھر وی اگیانی گرب کردا ہے۔ *منکھا دیہی کی ہے جس اتے منکھّ مان کردا ہے (۱)؟ جے اس دیہی توں بہتر کوئی سوخم دیہی بھی مل جاوے تاں بھی سادھ سنگت بناں کسے کمّ دی نہیں (۲)۔ ستّ چیز تاں کیول ہری کیرتن ہے (۳)۔ مایا وچّ سکھ نہیں، سکھ کیول بھجن والی تھاں سادھ سنگت وچّ ہے (۴)۔ پر اس توں لابھ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: مشک کپور، پھلّ تے ہور خوشبودار پدارتھ منکھا دیہی دی چھہ نال گندے ہوں جاندے ہن (کیونکِ اس دیہی اندر) مجھّ، لہو تے ہور درگندھیاں ہن۔ کرپور–مشک کپور (کافور)۔ پہپ–پھلّ۔ سگندھا–سگندھی والے پدارتھ۔ پرس–چھہ [استری لنگ نانو۔ جے ‘پرس’ شبد دے انتلے ‘س’ اکھر نوں سہاری لگی ہندی تاں اہ پورب-پورن-کادنتک بن جاندا۔ پھر اس دا ارتھ ‘پرس کے’، ‘چھہ کے کیتا جاندا]۔ مانکھੵ دیہں–منکھا دیہی۔ ملینں–ملین، گندے۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: مشک کپور، پھل اتے (ہور) سگندھیاں منکھّ دی دیہی دی چھوہ (پرس) نال ملین ہو جاندیاں۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: مشک کافور (اتے ہور) سگندھیاں، منکھّ دیہی دی چھہ نال میلیاں ہو جاندیاں ہن۔ گاتھا = اک پراچین بھاشا جس وچ سنسکرت نال اتے ہور بولیاں دے شبد ملے ہوئے دیکھیدے ہن۔ للت = وستک آدک بودھ دھرم دے گرنتھ اتے سرِ گرو گرنتھ ساہب وچ “سہسکرتی سلوک” اتے “گاتھا” اسے بھاشا وچ ہن۔ کئی اگیانی سہسکرتی اتے گاتھا دا ارتھ سمجھے بنا ہی آپنی الپ ودیا دے کارن سہسکرتی سلوکاں نوں سنسکرت دے ویاکرن وردھّ آکھیا کردے ہن۔ (م. کو.)۔ اتھے ‘گاتھا’ بانی دا ‘ناں’ ہے جس وچ منکھا جیون دا پرمارتھ اتے نرنکار دے گناں دی سگندھی نوں کریامان کیتا گیا ہے۔ کرپور = مشک، کافور۔ پہپ = پھلّ۔ سگندھا = سگندھیاں، خوشبو (والے پدارتھ)۔ پرس = چھہ۔ ملینں = ملین، گندا-مندا۔ (2009/11)

مزا ردھر درگندھا نانک اتھِ گربین اگیاننو ۔۔۱۔۔

ਮਜਾ ਰੁਧਿਰ ਦ੍ਰੁਗੰਧਾ ਨਾਨਕ ਅਥਿ ਗਰਬੇਣ ਅਗੵਾਨਣੋ ॥੧॥

فریدکوٹ ٹیکا: پنا جو (مزا) مجھ اؤر (ردھر) رکت ؤ درگندھکا کر کے پورن ہے، سری گرو جی کہتے ہیں: اہ اگیانی جیو اس ایسے ملین سریر کو پائکر (اب) اپرانت، بھاو پھیر بھی (گربین) گرب کرتا ہے۔ بھاو ییہ اس ملین سریر کا ہنکار کرنا نہیں چاہیئے۔۔ پرمان سری گرو گرنتھ ساہب جی، یتھا - ‘بسٹا استِ رکتِ پریٹے چام۔۔ اس اوپر لے رکھیو گمان۔۔’ * بھاو: اس سریر دا مان کرنا مورکھتا ہے جس دے اندر میلا ہی میلا ہے تے جس نال چھہ کے سگندھیاں بھی درگندھیاں بن جاندیاں ہن۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: بیسمجھ بندا مجھّ، لہو، بدبو اتے ہڈیاں دا ہنکار کردا ہے ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: (منکھّ دے سریر وچ) مجھّ لہو اتے ہور درگندھیاں ہن؛ پھر بھی، ہے نانک! اگیانی منکھّ (اس سریر دا) مان کردا ہے ۔۔۱۔۔ مزا = مجا، مجھّ، سریر دی چکنائی (مَجَّن = ہڈیوں اور گوشت کا گودا)۔ ردھر = لہو (رُدِھرَم)۔ درگندھا = بد-بو۔ اتھِ = پھر بھی، اس اتے بھی۔ اگੵاننو = اگیانی منکھّ ۔۔۱۔۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: مزا ردھر درگندھا نانک اتھِ¹ گربین اگੵاننو ۔۔۱۔۔ ¹پھیر وی۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: ‘نانک’! اگیانی جیو اس (درگندھی نال بھری دیہی) اتے ہنکار کردا ہے ۔۱۔ اگیاننو–آگیاننو۔ ردھر–ردر جاں ردر نہیں بولنا؛ ‘دھ’ ہی اچارنا چاہیدا ہے۔ مزا–مجھّ۔ ردھر–رکت، لہو۔ درگندھا–درگندھیاں۔ اتھِ–اس اتے۔ گربین–گرب، ہنکار کردا ہے۔۱۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: نانک (دا کتھن ہے کِ) اگیانی (منکھّ) مجھ، لہو (ردھر) اتے درگندھاں (نال بھری ہوئی دیہی اپر) پھر وی مان/ہنکار کردا ہے ۔۱۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: نانک (گرو جی پھرماؤندے ہن کِ) اگیانی جیو اس (دیہی اتے) جو مجھّ، لہو تے ہور درگندھیاں نال (بھری ہوئی ہے، اتے) اہنکار کردا ہے ۔۱۔ مزا = مجھّ۔ ردھر = لہو۔ درگندھا = درگندھیاں نال۔ اتھِ = پھر بھی، اس اتے بھی۔ اگیاننو = اگیانی جیو ۔۱۔ (2009/11)

پرمانو پرجنت آکاسہ دیپ لوء سکھنڈنہ ۔۔

ਪਰਮਾਣੋ ਪਰਜੰਤ ਆਕਾਸਹ ਦੀਪ ਲੋਅ ਸਿਖੰਡਣਹ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: یدپِ اہ جیو پرمانوؤں پرینت سوخم روپ دھار کے سدھی کے بل کر کے اکاس میں جو سات لوک ہیں تن میں اؤر دیپوں جو کھنڈوں سہت ہے۔۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: جیکر انسان اک زرے ورگا بریک ہو اسمان برے-آزم پریاں اتے اس دے ختیاں اندر پھر آوے، (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: ہے نانک! جے منکھّ اتّ چھوٹا انو بن کے اکاشاں تک سارے دیپاں لوکاں اتے پہاڑاں اپر-پرمانو = (پَرماَنُو = ایک ایٹم) پرم انو، بہت چھوٹا بھاگ، بریک زرا جس دا ہسا ن ہو سکے۔ پرجنت = (پَرِیَنت) آخری ہدّ، انتم سیما۔ دیپ = جزیرے (دِرڑھپ = ایک جزیرہ)۔ لوء = لوک۔ سکھنڈنہ = (شِکھَرِن) پہاڑ۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: ¹پرمانو پرجنت آکاسہ دیپ لوء سکھنڈنہ ۔۔ ¹ہے جیو! پرمانوآں وانگ سوخم دیہ دھار کے اکاشاں دیاں لوآں کھنڈاں سمیت اکھّ دے پھور وچّ گچھین (پھر آوے) تاں وی بناں سنتاں دی سنگت دے مکتی نوں پراپت نہیں کر سکدا۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: ہے ‘نانک’! جے کوئی پرانی (کسے سدھی دے بل-بوتے) پرمانو جنا سوخم ہو کے آکاشا وچ اڈدا پھرے، برہمنڈ دے سارے دیپ (ٹاپو)، لوء (لوک) اتے کھنڈ اکھّ دے پلکارے وچ پھر آوے (تاں وی) سادھو-ستگرو بھیٹے بناں (جیون-منورتھ دی پراپتی کرن وچ) سپھل نہیں ہو سکدا ۔2۔ پرمانو–پرمانو (پرم + انو) اتِ سوخم انو۔ پرجنت–پرینت، تیک، توڑی۔ آکاسہ–آکاش۔ دیپ–جزیرے، ٹاپو۔ لوء–لوک۔ کھنڈنہ–کھنڈ، برہمڈں دے ہسے۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: (جے کوئی سدھی دے آدھار ‘تے) سوخم/انو (پرمانو) روپ وچ آکاش اتے دیپاں، لوکاں، کھنڈاں تک (پرجنت) اکھّ دے پلکارے (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: (ہے بھائی!) جے کوئی منکھّ سدھی دے بل نال پرمانو جتنا اتے سوخم انو (بن کے) آکاش وچ اڈدا (پھرے) برہمنڈ دے سارے ٹاپو لوک (اتے) کھنڈ اکھ دے جھمکن جتنے سمیں وچ پھر آوے، پرمانو = (پرم + انو) پرمانو، اتِ سوخم انو جس دا ہسا ن ہو سکے۔ پرجنت = پرینت تیک، (آخری ہد) تک۔ آکاسہ = آکاش۔ دیپ = جزیرے، ٹاپو۔ لوء = لوک۔ سکھنڈنہ = برہمنڈ دے ہسے۔ (2009/11)

گچھین نین بھارین نانک بنا سادھو ن سدھیتے ۔۔۲۔۔

ਗਛੇਣ ਨੈਣ ਭਾਰੇਣ ਨਾਨਕ ਬਿਨਾ ਸਾਧੂ ਨ ਸਿਧੵਤੇ ॥੨॥

فریدکوٹ ٹیکا: (گچھین) جائ کر نیتروں کے پھرکنے میں پھیر آوے، سری گرو جی کہتے ہیں: تاں وی سنتوں کی سنگتِ سے بنا جیو کبی موکھ کو پراپتِ نہیں ہوتا ہے ۔۔۲۔۔ * بھاو: اہ منکھا سریر سپھل تدوں ہی ہے جے منکھّ گرو دا آسرا لے کے پرماتما دا نام جپے۔ بڑیاں بڑیاں سدھیاں ہاسل کیتیاں بھی کسے کمّ نہیں۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: اکھّ دے اک پھیرے وچّ؛ تد وی، ہے نانک، سنت دے بغیر اس دی کلیان نہیں ہندی ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: اکھّ دے اک پھور وچ ہی ہو آوے، (اتنی سدھی ہندیاں بھی) گرو توں بناں اس دا جیون سپھل نہیں ہندا ۔۔۲۔۔ گچھین = تریاں۔ نین بھارین = نین بھرین، اکھّ دے پھور وچ۔ نین بھار = نیتر بھر، اکھّ دے جھمکن دا سما، نمکھ۔ ن سدھیتے = سپھل نہیں ہندا ۔۔۲۔۔ (1962/64) =

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: گچھین نین بھارین نانک بنا سادھو ن سدھیتے ۔۔۲۔۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: ہے ‘نانک’! جے کوئی پرانی (کسے سدھی دے بل-بوتے) پرمانو جنا سوخم ہو کے آکاشا وچ اڈدا پھرے، برہمنڈ دے سارے دیپ (ٹاپو)، لوء (لوک) اتے کھنڈ اکھّ دے پلکارے وچ پھر آوے (تاں وی) سادھو-ستگرو بھیٹے بناں (جیون-منورتھ دی پراپتی کرن وچ) سپھل نہیں ہو سکدا ۔2۔ گچھین–گچھنا، جانا، جا آوے۔ نین بھارین–اکھّ دے پلکارو وچ۔ سادھو–ستگورو۔ ن سدھیتے–سپھل نہیں ہندا۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: (نین بھارین) وچ پھر آوے (گچھین)، نانک (دا کتھن ہے کِ تاں وی) سادھو/گرو توں بنا (جیون-منورتھ وچ) سپھل نہیں ہو سکدا ۔۲۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: نانک (گرو جی پھرماؤندے ہن کِ اجہا منکھّ) ستگورو توں بنا (آپنی منورتھ سدھی وچ) سپھل نہیں ہو سکدا ۔۲۔ گچھین = جانا۔ نین بھارین = اکھاں دے پھرکن جتنا سماں۔ ن سدھیتے = سپھل نہیں ہندا ۔۲۔ (2009/11)

جانو ستِ ہوونتو مرنو درسٹین متھیا ۔۔

ਜਾਣੋ ਸਤਿ ਹੋਵੰਤੋ ਮਰਣੋ ਦ੍ਰਿਸਟੇਣ ਮਿਥਿਆ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: ہے بھائی! مرت ہونے کو ست جانوں، کیونکِ جو نام روپ جگت درسٹ آوتا ہے، سو سبھ متھیا روپ ہے۔۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: پکا جان لے کے مرنا سچّ ہے اتے سارا کجھ جو دسدا ہے، اہ ناسونت ہے ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: موت دا آؤنا اٹلّ سمجھو، اہ دسدا جگت (زرور) ناس ہون والا ہے (اس وچوں کسے نال ساتھ نہیں نبھدا)۔ ستِ = سچّ، اٹلّ (سَتیَہ)۔ مرنو = موت (مَرَنَم)۔درسٹین = جو کجھ دسّ رہا ہے، اہ دسدا جگت۔ متھیا = ناسونت، جھوٹھ (مِتھیَا)۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: ¹جانو ستِ ہوونتو مرنو درسٹین متھیا ۔۔ ¹ہے بھائی! مرنا سچّ جان، درشٹمالن (متھیا) ہے۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: سدیوکال ہوند والے واہگرو نوں ستِ جانو، درشٹمان پسارے نوں متھیا سمجھو، اہ (اوشّ) بنسنہار ہے۔ جانو–سمجھو۔ ہوونتو–سدیوکال ہوند والا۔ مرنو–بنسنہار۔ درسٹین–درشٹمان، دسدا پسارا۔ متھیا–جھوٹھا۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: موت دا ہونا (ہوونتو) سچّ سمجھو۔ دسدا (کھلارا) ناشمان ہے۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: (ہے بھائی!) موت دا ہونا اٹل سمجھو، اہ دسدا پسارا (سبھ) ناشونت ہے۔ جانو ستِ = اٹل سمجھو۔ ہوونتو = ہندا ہے۔ مرنو = مرنا، موت۔ درسٹین = دسدا پسارا۔ متھیا = جھوٹھا، ناشونت ہے۔ (2009/11)

کیرتِ ساتھِ چلنتھو بھننتِ نانک سادھ سنگین ۔۔۳۔۔

ਕੀਰਤਿ ਸਾਥਿ ਚਲੰਥੋ ਭਣੰਤਿ ਨਾਨਕ ਸਾਧ ਸੰਗੇਣ ॥੩॥

فریدکوٹ ٹیکا: سری گرو جی کہتے ہیں: جو سنتوں کی سنگت کر کے گوپال کا کیرتن ارتھات جس اچارن کرنا ہے، سو ساتھ چلدا ہے، بھاو یہی ستی ہے ۔۔۳۔۔ بھاو: اس ناسونت جگت وچوں منکھّ دے سدا نال نبھن والی اکو چیز ہے-پرماتما دی سفتِ-سالاہ جو سادھ سنگت وچوں ملدی ہے۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: ستسنگت اندر توں ہری دی مہما اچارن کر، ہے نانک! کیول اہ ہی تیرے نال جاؤگی ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: نانک آکھدا ہے کِ سادھ سنگت دے آسرے کیتی ہوئی پرماتما دی سفت-سالاہ ہی (منکھّ) دے نال جاندی ہے ۔۔3۔۔ کیرتِ = سفت-سالاہ (کِیرتِی)۔ چلنتھو = جاندی ہے (چَلَتِی, چَلَتَہ چَلَنتِی)۔ سادھ سنگین = سادھ سنگت دی راہیں (سادُھ سَنگین) ۔۔۳۔۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: ¹کیرتِ ساتھِ چلنتھو بھننتِ نانک سادھ سنگین ۔۔۳۔۔ ¹ہری کیرتن، نال ساتھ دندا ہے۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: ‘نانک’! سادھ سنگ وچ جڑ کے کیتی ہوئی (سدیوکال ہوند والے واہگرو دی) سفتِ-سالاہ (مرن مگروں وی منکھّ دے) نال نبھدی ہے ۔3۔ کیرتِ–کیرتی، واہگرو دی سفتِ-سالاہ۔ چلنتھو–چلدی ہے۔ ساتھِ چلنتھو–نال چلدی ہے، نال نبھدی ہے۔ بھننتِ–کیتی ہوئی۔ سادھ سنگت–سادھ سنگت وچ ۔۳۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: نانک دا کتھن ہے کِ (کیول) سادھ-سنگ وچ کیتا ہرِ-جس جاندا ہے (چلنتھو) ۔۳۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: نانک (گرو جی پھرماؤندے ہن کِ انت سمیں کسے وستو نے نال نہیں جانا کیول) سادھ سنگتِ وچ بیٹھ کے پربھو دی کیتی ہوئی کیرتی (سپھتِ سالاہ) نال جاندی ہے ۔۳۔ کیرتِ = (پربھو دی) کیرتی، سپھتِ سالاہ، جس۔ ساتھِ = نال۔ چلنتھو = چلدی ہے۔ بھننت = بھنا (آکھدا ہے)۔ سادھ سنگین = سادھ سنگت وچ ۔۳۔ (2009/11)

مایا چت بھرمین اسٹ متریکھُ باندھوہ ۔۔

ਮਾਯਾ ਚਿਤ ਭਰਮੇਣ ਇਸਟ ਮਿਤ੍ਰੇਖੁ ਬਾਂਧਵਹ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: اس مایا نے اسٹ متر باندھوو (کھُ) بیچ ارتھات انوں کے موہِ میں جیووں کا چت بھرمائ دیا ہے۔۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: من دھن–دولت، پیاریاں متراں اتے سنبندھیاں ول بھٹکدا ہے ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: مایا (منکھّ دے) من نوں پیارے متراں سمبندھیاں (دے موہ) وچ بھٹکاندی رہندی ہے۔ (تے، بھٹکناں دے کارن اس نوں سکھ نہیں ملدا)۔ چت = (چِتَّم)۔ اسٹ = پیارے (اِشٹ)۔ متریکھُ = متراں وچ (مِترَیشُو)۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: ¹مایا چت بھرمین اسٹ متریکھُ باندھوہ ۔۔ ¹مایا نے اشٹ، متراں، سبندھیاں وچّ جیو دا چت بھرمایا ہے۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: مایا (منکھی) من نوں پیارے متراں تے سنبندھیاں (دے موہ) وچ بھٹکائی پھردی ہے۔ چت–منکھی من۔ بھرمون–بھرماندی ہے، بھٹکاندی ہے۔ اسٹ–پیارے۔ متریکھُ–متراں وچ۔ باندھوہ–سنبندھیاں وچ۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: مایا (منکھّ دے) چت نوں پیارے (اسٹ) متراں اتے سمبندھیاں (بادھوہ) وچ بھرماؤندی ہے۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: مایا (منکھی) چت نوں پیارے متراں تے سنبندھیاں دے (موہ وچ) بھرماندی ہے (جس کرکے اہ ٹکدا نہیں ہے)۔ بھرمین = بھرماندی ہے۔ اسٹ = پیارے۔ متریکھُ = متراں۔ باندھوہ = سنبندھی۔ (2009/11)

لبدھنی سادھ سنگین نانک سکھ استھانں گوپال بھجنں ۔۔۴۔۔

ਲਬਧੵੰ ਸਾਧ ਸੰਗੇਣ ਨਾਨਕ ਸੁਖ ਅਸਥਾਨੰ ਗੋਪਾਲ ਭਜਣੰ ॥੪॥

فریدکوٹ ٹیکا: سری گرو جی کہتے ہیں: تاں تے ہے بھائی! سنتوں کی سنگتِ کر گوپال کا بھجن کرنے تے جیو کو سکھوں کا استھان سوے سروپ (لبھدھੵں) پراپتِ ہوتا ہے ۔۔۴۔۔ بھاو: سکھ بھی اس سفتِ-سالاہ وچ ہی ہے، تے، اہ ملدی ہے گرو دی سنگتِ وچ رہاں۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: ستسنگت اندر سنسار دے سوامی واہگرو دا سمرن کرن دوارا، ہے نانک! سدیوی آرام دی تھاں پراپت ہو جاندی ہے ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: ہے نانک! سکھ ملن دا تھاں (کیول) پرماتما دا بھجن ہی ہے، جو سادھ سنگت دی راہیں مل سکدا ہے ۔۔۴۔۔ لبدھੵں = لبھّ سکدا ہے، لبھن-یوگ۔ سکھ استھانں = سکھ ملن دا تھاں (سُکھ سَتھَانَم) ۔۔۴۔۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: لبدھنی سادھ سنگین نانک سکھ استھانں گوپال بھجنں ۔۔۴۔۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: ‘نانک’! سکھاں دا (اچلّ) ٹکانا پربھو دا بھجن ہے، جو سادھ سنگت وچوں لبھدا ہے ۔۴۔ لبدھੵں–لبھدا ہے۔ سادھ سنگین–سادھ سنگت وچ۔ سکھ استھانں–سکھاں دا ٹکانا۔ گوپال بھجنں–گوپال پربھو دا بھجن ۔۴۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: نانک (دا کتھن ہے کِ) سکھ دا ٹھکانا سادھ-سنگ وچ ہرِ-بھجن دئرا اپلبدھ ہندا ہے ۔۴۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: نانک (گرو جی پھرماؤندے ہن کِ آتمک) سکھاں دا استھان پرتھوی دے پالک دا بھجن ہے، جو سادھ سنگت وچوں لبھدا ہے ۔۴۔ لبدھنی = لبھّ سکدا ہے۔ سادھ سنگین = سادھ سنگت وچ۔ سکھ استھانں = سکھ دا تھاں، ٹکانا ۔۴۔ (2009/11)

میلاگر سنگین نمُ برکھ سِ چندنہ ۔۔

ਮੈਲਾਗਰ ਸੰਗੇਣ ਨਿੰਮੁ ਬਿਰਖ ਸਿ ਚੰਦਨਹ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: درسٹانت-جیسے ملیاگر چندن کا سنگ ہونے تے نمّ آدی کٹک برچھ جو ہیں، سو بھی چندن روپ ہوئ جاتے ہیں۔۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: نمّ دا بروا چنن دی سنگت اندر اہ بھی چنن ورگا ہو جاندا ہے ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: چندن دی سنگت نال نمّ دا رکھّ چندن ہی ہو جاندا ہے، میلاگر = ملی پربت تے اگیا ہویا بوٹا، چندن (مَلیَاگَر)۔ سنگین = سنگت نال (سَنگین)۔برکھ = (وِرکش) رکھّ۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: میلاگر¹ سنگین نمُ برکھ سِ چندنہ ۔۔ ¹چندن۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: چندن دے بوٹے لاگے (اگے ہوئے) نمّ (ورگے کوڑے تے تچھّ) برچھ وی چندن ہی ہو جاندے ہن۔ میلاگر–چندن۔ سنگین–سنگ وچ۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: چندن (میلاگر) دے سنگ وچ نمّ دا برچھ وی چندن ہو جاندا ہے۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: (ہے بھائی!) چندن دی سنگت نال نمّ ورگا رخ وی چندن ہو جاندا ہے۔ میلاگر = مل پہاڑ تے اگیا بوٹا، چندن۔ سنگین = سنگت والا۔ نمُ برکھ = نم برکھ دا پھل کونا ہندا ہے، پر چھاں ٹھنڈی ہندی ہے۔ سِ = ورگے۔ چندنہ = چندن۔ (2009/11)

نکٹِ بسنتو بانسو نانک اہں بدھِ ن بوہتے ۔۔۵۔۔

ਨਿਕਟਿ ਬਸੰਤੋ ਬਾਂਸੋ ਨਾਨਕ ਅਹੰ ਬੁਧਿ ਨ ਬੋਹਤੇ ॥੫॥

فریدکوٹ ٹیکا: پرنتو تس چندن کے نکٹ ہی اوچتا ابھیمان ؤ پولا، کل گھاتی، گنڈھوں آدی چار دوکھوں سنیکت بانس بستا ہے تو اہ چندن نہیں ہوتا ہے۔۔ درسٹانت-تیسے ہی سنتوں کا سنگ ہون تے بھی ہنکار روپی اچائی، ؤ کٹلتا روپی گنٹھیں، ؤ سبھ گنوں تے ہین اپدیس ن ٹھہرنا اہ پولتا، سبھ کے ساتھ ورودھ اہ کل گھاتِ ات آدی دوسنو سنیگتِ ہونے کر اہ جیو روپی بانسُ بھگتی کر سگندھت نہیں ہوتا، بھاو بھلیائی کو نہیں پاوتا ہے۔ ؤ ان دوکھوں سے رہت چمار، بھیل، آدی نیچ جاتی والے نمّ کے سدرس بھی جو ہیں، سو ستسنگ کے کرنے کر سنتوں کا سروپ ہی ہو جاتے ہیں ۔۔۵۔۔ * بھاو: جہڑا منکھّ بانس وانگ سدا آکڑ کے رہندا ہے اس نوں سادھ سنگتِ وچوں کجھ بھی نہیں ملدا۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: بانس وی نیڑے ہی وسدا ہے، پرنتو ہنکاری متِ والا ہون کارن اہ سگندھت نہیں ہندا، ہے نانک! (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: پر، ہے نانک! چندن دے نیڑے وسدا بانس آپنی آکڑ دے کارن سگندھی والا نہیں بندا ۔۔۵۔۔ نکٹِ = نیڑے (نِکَٹے)۔ اہمبدھِ = ہؤمے والی بدھّ دے کارن (اَہَم بُدّھِی)۔ بوہتے = سگندھت ہندا ہے ۔۔۵۔۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: نکٹِ بسنتو بانسو نانک اہں بدھِ ن بوہتے¹ ۔۔۵۔۔ ¹سگندھت۔ اچا ہون دے ہنکار کرکے بانس سگندھت نہیں ہندا۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: ‘نانک’! بانس وی (بھاویں) چندن دے نیڑے وسدا ہے، پر (اچے ہون دی) ہنگتا کارن سگندھت نہیں ہندا ۔۵۔ نکٹِ–نیڑے، کول۔ بسنتو–وسدا ہے۔ بانسو–بانس۔ اہمبدھِ–ہنکار والی بدھی کرکے۔ ن بوہتے–سگندھت نہیں ہندا ۔۵۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: نانک (دا کتھن ہے کِ چندن دے) نیڑے بانس (دا برچھ) وسدا ہے، (پر) ہنکار والی بدھی ہون کارن سگندھت نہیں ہندا ۔۵۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: نانک (گرو جی پھرماؤندے ہن کِ چندن دے) نیڑے بانس دا (رکھّ) وسدا ہے (پر اہ آپنے) اہنکار والی بدھی کارن سگندھت نہیں ہندا ہے ۔۵۔ نکٹِ = نیڑے۔ بسنتو = وسدا ہے۔ بانسو = بانس۔ اہمبدھِ = اہنکار والی بدھی کرکے۔ ن بوہتے = سگندھت نہیں ہندا ۔۵۔ (2009/11)

گاتھا گنپھ گوپال کتھں متھں مان مردنہ ۔۔

ਗਾਥਾ ਗੁੰਫ ਗੋਪਾਲ ਕਥੰ ਮਥੰ ਮਾਨ ਮਰਦਨਹ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: اس (گاتھا) بانی میں، بھاو اس اپلکھت جو پرمیسور سمبندھنی بانی ہے ار جس میں گوپال کے جس کی کتھا (گنپھ) گنتھن کری ہے، تس کے (متھں) وچارنے سے دیہ ابھیمان آدی وکاروں کا (مردنہ) ناس ہو جاتا ہے، بھاو ییہ ویچاروان پرش نرئبھمان ہو جاتا ہے۔۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: اس ‘گاتھا’ دی بانی اندر واہگرو دی کتھا گتھنّ کیتی ہوئی ہے، جس نوں وچارن دوارا ہنگتا کچلی جاندی ہے ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: پرماتما دی سفت-سالاہ دیاں کہانیاں دا گندن منکھّ دے اہنکار نوں کچل دیندا ہے ناس کر دیندا ہے۔ گاتھا = استتِ، سفت-سالاہ (گا تھا = ایک مذہبی آیت، کلمہ، دعا۔. گَے = گانا)। گنپھ = گندنا، کوِ-رچنا کرنی (گُمپھ = آپس میں جوڑنا، تحریر کرنا)۔ کتھں = کتھا (کَتھَا)۔ متھں = کچل دینا، ناس کر دینا (مَنتھ = کچلنا، تباہ کرنا)۔ مردنہ = ملیا جاندا ہے (مَردَنَم)۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: ¹گاتھا گنپھ گوپال کتھں متھں مان مردنہ ۔۔ ¹اس گاتھا وچّ ہری دے جس دی کتھا گنتھن کیتی ہے؛ اس نوں وچاریاں ہنکار ناس ہندا ہے؛ پنج کامادک شترو ناس ہندے ہن، ہری-بان دے چلان نال۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: گاتھا (نام دا بانی) وچ گوپال پربھو دی کتھا گندی ہوئی ہے۔ اس نوں کتھن اتے وچارن نال مان-ہنکار دلیا ملیا جاندا ہے۔ گاتھا–کتھا، پربھو دی استت۔ گنپھ–گنپھنا، گندنا۔ کتھں–کتھن نال۔ متھں–وچارن نال۔ مردنہ–دلیا ملیا جاندا ہے، ناس ہو جاندا ہے۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: گاتھا (ناں دی اس بانی) وچ پربھو دی کتھا گندی ہوئی (گنپھ) ہے۔ (اس نوں) متھن/وچارن نال ہنکار نشٹ ہو جاندا (مردنہ) ہے۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: (اس) گاتھا (بانی) وچ پرماتما دی کتھا گندی ہوئی ہے (اس کتھا دے) اچارن تے ویچارن نال اہنکار ناش ہو جاندا ہے۔ گاتھا = (ہری جس دی) وڈیائی والی کتھا۔ گنپھ = گندنا۔ کتھں = کتھا۔ متھں = متھن، رڑکن بھاو وچارن نال۔ مردنہ = ملیا جاندا ہے۔ (2009/11)

ہتں پنچ سترین نانک ہرِ بانے پرہارنہ ۔۔۶۔۔

ਹਤੰ ਪੰਚ ਸਤ੍ਰੇਣ ਨਾਨਕ ਹਰਿ ਬਾਣੇ ਪ੍ਰਹਾਰਣਹ ॥੬॥

فریدکوٹ ٹیکا: سری گرو جی کہتے ہیں: ہری کے ناموں روپی بانوں کو (پرہارنہ) چلاونے کر کے ارتھات جپنے کر کام آدی پانچ سترو (ہتں) نسٹ ہو جاتے ہیں ۔۔۶۔۔ * بھاو: سفتِ-سالاہ وچ بڑی تاکت ہے، اس دی برکتِ نال منکھّ دے اندروں کامادک پنجے ویری ناس ہو جاندے ہن۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: ربّ دے نام دے تیر چلاؤن دوارا، ہے نانک! پنج دشمن مارے جاندے ہن ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: ہے نانک! پرماتما (دی سفت-سالاہ) دا تیر چلایاں (کامادک) پنجے ویری ناس ہو جاندے ہن ۔۔۶۔۔ ہتں = ناس ہو جاندے ہن۔ بانے = (بَان) تیر۔ پرہارنہ = چلایاں (پرَہَرَنَم = مارنا، پھینکنا) ۔۔۶۔۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: ہتں پنچ سترین نانک ہرِ بانے پرہارنہ ۔۔۶۔۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: ‘نانک’! ہرِ نام (سمرن) روپ تیر چلاؤن نال (کام کرودھ لوبھ موہ ہنکار) پنجے ہی ویری مر-مٹ جاندے ہن ۔۶۔ ہتں–مر جاندے ہن، ناس ہو جاندے ہن۔ پنچ سترین–پنج کام کرودھ آدِ ویری۔ بانے–تیر۔ پرہارنہ–پرہار کرن نال، چلاؤن نال ۔۶۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: نانک (دا کتھن ہے کِ) ہرِ (–نام) روپ بان دے چلاؤن (پرہارنہ) نال پنج ویری (کام، کرودھ، لوبھ، موہ، ہنکار) مارے جاندے ہن ۔۶۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: نانک (گرو جی پھرماؤندے ہن کِ) ہری نام دے تیر چلاؤن نال پنج کام، کرودھ آدِ شترو (ویری) مر جاندے ہن ۔۶۔ ہتں = مر جاندے ہن، بھاو ناش ہو جاندے ہن۔ پنچ سترین = پنج کام، کرودھ آدِ ویری۔ بانے = تیر۔ پرہارنہ = چلاؤن نال ۔۶۔ (2009/11)

بچن سادھ سکھ پنتھا لہنتھا بڈ کرمنہ ۔۔

ਬਚਨ ਸਾਧ ਸੁਖ ਪੰਥਾ ਲਹੰਥਾ ਬਡ ਕਰਮਣਹ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: سنتوں کا بچن سکھ کی پراپتی کی (پنتھا) مارگ ہے، تنوں کو بڈے کرموں والا ارتھات بڈے بھاگوں والا (لہنتھا) پراپتِ ہوتا ہے۔۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: سنتاں دے بچن–بلاس آرام دے مارگ ہن ۔۔ اہ وڈی پرالبھدھ دوارا پراپت ہندے ہن ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: گرو دے (پرماتما دی سفت-سالاہ دے) بچن سکھ دا رستا ہن، پر اہ بچن بھاگاں نال ملدے ہن۔ سادھ = (سادھُو) گرو، گرمکھ۔ پنتھا = رستا (پَنتھا)۔ لہنتھا = لبھدے ہن۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: بچن سادھ ¹سکھ پنتھا لہنتھا² بڈ کرمنہ ۔۔ ¹سکھ دا رستا۔ ²لبھدا ہے۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: سادھو-ستگرو دے بچن (کماؤنے) جیون دا سکھدائک مارگ ہے، جو وڈے بھاگاں نال لبھدا ہے۔ سادھ–ستگورو۔ بچن سادھ–ستگورو دے بچن، اپدیش۔ سکھ پنتھا–سکھاں دا رستا، مارگ۔ لہنتھا–لبھدا ہے۔ بڈ کرمنہ–وڈے بھاگاں نال۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: سادھ بچن (جیون لئی) سکھاں دا رستا ہے، (پر) لبھدا وڈے بھاگاں کرکے ہے۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: سادھو (ستگراں دے امرت) بچن (جیون مارگ وچ) سکھاں دا رستا ہے (پر اہ) وڈیبھاگاں نال لبھدا ہے۔ بچن سادھ = سادھو (ستگورو) دے بچن، امرت واک۔ سکھ پنتھا = سکھاں دا رستا ہے۔ لہنتھا = لبھدا ہے۔ بڈ کرمنہ = وڈے بھاگاں نال۔ (2009/11)

رہنتا جنم مرنین رمنں نانک ہرِ کیرتنہ ۔۔۷۔۔

ਰਹੰਤਾ ਜਨਮ ਮਰਣੇਨ ਰਮਣੰ ਨਾਨਕ ਹਰਿ ਕੀਰਤਨਹ ॥੭॥

فریدکوٹ ٹیکا: سری گرو جی کہتے ہیں: تس ہری کے کیرتن (رمنں) اچارن کرنے تے جیو جنم مرن تے رہت ہو جاتا ہے ۔۔۷۔۔ * بھاو: پرماتما دی سفتِ-سالاہ دی برکتِ نال منکھّ سکھی جیون بتیت کردا ہے، منکھّ جنم مرن دے گیڑ والے راہے نہیں پیندا۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: سوامی دیاں سفتاں اچارن کرن دوارا بندے دے آؤنے تے جانے مک جاندے ہن ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: ہے نانک! پرماتما دی سفت-سالاہ کرن نال جنم مرن (دا گیڑ) مکّ جاندا ہے ۔۔۷۔۔ رہنتا = رہِ جاندا ہے، مکّ جاندا ہے۔ رمنں = سمرن ۔۔۷۔۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: رہنتا¹ جنم مرنین رمنں² نانک ہرِ کیرتنہ ۔۔۷۔۔ ¹مکدا ہے۔ ²سمرن۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: ‘نانر’! پربھو دی کیرتی (سفتِ-سالاہ) کرن نال جنم مرن (دا گیڑ) مکّ جاندا ہے ۔۷۔ رہنتا–رہِ جاندا ہے۔ جنم مرنین–جنم مرن دا چکر۔ رمنں–اچارن نال ۔۷۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: نانک (دا کتھن ہے کِ) ہرِ دے جس-گان اتے سمرن نال جنم مرن (دا چکر) مٹ جاندا (رہنتا) ہے ۔۷۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: نانک (گرو جی پھرماؤندے ہن کِ) ہری دا کیرتن اچارن نال جنم مرن دا چکر مک جاندا ہے ۔۷۔ رہنتا = رہِ جاندا ہے، مٹّ جاندا ہے۔ جنم مرنین = جنم مرن دا چکر۔ رمنں = اچارن (سمرن) نال ۔۷۔ (2009/11)

پتر بھرجین جھڑییں نہ جڑیئں پیڈ سمپتا ۔۔

ਪਤ੍ਰ ਭੁਰਿਜੇਣ ਝੜੀਯੰ ਨਹ ਜੜੀਅੰ ਪੇਡ ਸੰਪਤਾ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: جیسے (بھرجین) اپنی اپنی رت میں برچھوں کے پتر (جھڑییں) جھڑ جاتے ہیں پنا تن برچھوں کی (سمپتا) ڈالیؤں ساتھ اہ جھڑے ہوئے پتر جڑے نہیں جاتے ہیں، بھاو ییہ اوہ پتر پون کر چاروں دسا بھرمتے ہوئے ہی نسٹ ہو جاتے ہیں۔۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: جد سکّ کے پتے جھڑ جاندے ہن، اہ مڑ کے بروے دی شاخ نال نہیں جڑ سکدے ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: (جویں رخ دے) پتر بھر بھر کے (رکھّ نالوں) جھڑ جاندے ہن، (تے مڑ رکھّ دیاں شاخاں نال جڑ نہیں سکدے، بھرجین = بھر کے۔ پیڈ = رکھّ۔ سمپتا = سمپت نال (سَمپَد = دولت)۔ پیڈ سمپتا = رکھّ دی سمپت نال، رکھّ دیاں ٹاہنیاں نال۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: ¹پتر بھرجین جھڑییں نہ جڑیئں پیڈ سمپتا ۔۔ ¹جویں رکھّ دے پتر بھر کے جھڑدے ہن تے پھر رکھّ دی سمپتا (مال بھاو ڈالی) نال نہیں لگّ سکدے۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: (جہڑے) پتے خشک ہو کے برچھ دی ٹاہنی نالوں ڈگّ پیندے ہن، اہ (مڑ) اس نال جڑے نہیں جا سکدے۔ بھرجین–(جہڑے) پتے سکّ کے (خشک ہو کے)۔ جھڑییں–جھڑ جاندے ہن۔ نہ جڑیئں–نہیں جڑے جا سکدے۔ پیڈ سمپتا–برچھ دیاں ٹاہنیاں۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: جویں (درخت دے) پتر بھر کے جھڑ جاندے (جھڑییں) ہن اتں (پھر) برچھ دی ڈالی (سمپتا، سمپتی) نال جڑھے نہیں جا سکدے، (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: (ہے بھائی!) جہڑے پتے درخت دیاں ٹاہنیاں نالوں جھڑ جاندے ہن (اوہ ادھر ادھر رلدے رہندے ہن، ٹہنیاں نال) نہیں جوڑے جا سکدے۔ بھرِ = بھر کے۔ جین = جہڑے۔ جھڑیئں = جھڑ جاندے ہن۔ نہ جڑیئں = نہیں جڑھے جا سکدے۔ پیڈ سمپتا = برچھ دیاں ٹاہنیاں نال۔ (2009/11)

نام بہون بکھمتا نانک بہنتِ جونِ باسرو رینی ۔۔۸۔۔

ਨਾਮ ਬਿਹੂਣ ਬਿਖਮਤਾ ਨਾਨਕ ਬਹੰਤਿ ਜੋਨਿ ਬਾਸਰੋ ਰੈਣੀ ॥੮॥

فریدکوٹ ٹیکا: سری گرو جی کہتے ہیں: تیسے جو نام کے جپنے سے بنا اہ (بکھمتا) کٹھن جونی ارتھات ٹیڈھی جونیؤں میں دنے راتر بھرمتا رہتا ہے ۔۔۸۔۔ * بھاو: نام توں وانجیا منکھّ دکھّ سہاردا ہے تے جیون اجائیں گوا جاندا ہے۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: نانک، نام دے بغیر دکھّ–تکلیف ہی ہے اتے دن تے رات جیو جونیاں اندر بھٹکدا ہے ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: (تویں) ہے نانک! نام توں وانجے ہوئے منکھّ دکھّ سہاردے ہن تے، دن رات (ہور ہور) جوناں وچ پئے بھٹکدے ہن ۔۔۸۔۔ بکھمتا = کٹھنائی (وِشَمتا)۔ بہنتِ = (دکھّ) سہاردے ہن، بھٹکدے ہن (وَہَنتِیوَہ = تجربہ برداشت کرنا)۔ باسرو = دن (واسَرَہ:)۔ رینی = رات (رَجَنِ, رَجَنِی, رَءنِ, رَینِ) ۔۔۸۔۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: نام بہون بکھمتا¹ نانک بہنتِ جونِ باسرو رینی ۔۔۸۔۔ ¹دکھّ۔ دکھّ جھاگدا ہے تے دن رات جوناں وچّ بھرمدا ہے۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: (اسے تراں) ‘نانک’! نام توں وروے منکھّ بپتا جھاگدے ہن اتے دن رات، بھاو، سدیو-کالو جوناں وچ پئے رہندے ہن ۔۸۔ بہون–خالی، وروے۔ بکھمتا–کٹھنائی، مشکل۔ بہنتِ–وہندے ہن، بھٹکدے ہن۔ جونِ–جوناں وچ۔ باسرو–دن۔ رینی–رات ۔۸۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: (تویں) نام توں وانجھے (وئکتی) دن رات اؤکھیائی (بکھمتا) (وچ رہندے ہن اتے) جوناں (دے پرواہ وچ) وہندے رہندے ہن ۔۸۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: نانک (گرو جی پھرماؤندے ہن کِ اسے تراں) نام توں سکھنے منکھّ دن رات کٹھنائی (مشکل) وچ رہندے ہن (اتے انت گندیاں مندیاں) جوناں دے (ہڑ) وچ وہندے (رڑھدے خوار ہندے رہندے ہن) ۔۸۔ نام بہون = نام توں خالی (سکھنا)۔ بکھمتا = انکھیائی، مشکل۔ بہنتِ = وہندے ہن۔ جونِ = جوناں وچ۔ باسرو = دن۔ رینی = رات ۔۸۔ (2009/11)

بھاونی سادھ سنگین لبھنتں بڈ بھاگنہ ۔۔

ਭਾਵਨੀ ਸਾਧ ਸੰਗੇਣ ਲਭੰਤੰ ਬਡ ਭਾਗਣਹ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: سنتوں کی سنگتِ میں (بھاونی) سردھا کو بڈے بھاگوں والا پرش ہی (لبھنتں) پراپت ہوتا ہے۔۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: بھارے چنگے نسیبا راہیں، ستسنگت واستے پریم دی دات ملدی ہے ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: سادھ سنگت راہیں (پرماتما دے نام وچ) سردھا وڈے بھاگاں نال ملدی ہے۔ بھاونی = سردھا (بھاَوَنا = عقیدت، ایمان کا احساس)۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: بھاونی¹ سادھ سنگین لبھنتں² بڈ بھاگنہ ۔۔ ¹شردھا۔ ²لبھدی۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: (ہری-پربھو پرتی) شردھا-بھاونی سادھ سنگت وچ جڑن نال اپجدی ہے، پر اہ سادھ سنگت وڈے بھاگاں نال ملدی ہے۔ بھاونی–شردھا۔ سادھ سنگنے–سادھ سنگت وچ۔ لبھنتں–لبھدی ہے۔ بڈ بھاگنہ–وڈے بھاگاں نال۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: سادھ-سنگ وچ وڈے بھاگاں کرکے (پربھو دے نام وچ) شردھا (بھاونی) پراپت ہندی ہے۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: (ہے بھائی!) سادھ سنگت وچ وڈیبھاگاں نال (نام سمرن لئی) شردھا پیدا ہندی ہے۔ بھاونی = شردھا۔ سادھ سنگین = سنگت وچ۔ لبھنتں = لبھدی ہے۔ بڈ بھاگنہ = وڈے بھاگاں نال۔ (2009/11)

ہرِ نام گن رمنں نانک سنسار ساغر نہ بیاپنہ ۔۔۹۔۔

ਹਰਿ ਨਾਮ ਗੁਣ ਰਮਣੰ ਨਾਨਕ ਸੰਸਾਰ ਸਾਗਰ ਨਹ ਬਿਆਪਣਹ ॥੯॥

فریدکوٹ ٹیکا: سری گرو جی کہتے ہیں: تس سنتوں کے سنگ کر جو ہری کے نام اؤر گنوں کو (رمنں) اچارن کرتے ہیں تنوں کو سنسار سمندر نہیں ویاپتا ہے، بھاو سنسار میں ڈوبتے نہیں ہیں ۔۔۹۔۔ بھاو: سادھ سنگتِ دی راہیں ہی پرماتما دے نام وچ سردھا بندی ہے، منکھّ دی زندگی دی بیڑی سنسار-سمندر وچوں سہی-سلامت پار لنگھ جاندی ہے۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: جو کوئی واہگرو دے نام اتے سفتاں دا اچارن کردا ہے اس نوں جگت سمندر پوہدا نہیں، ہے نانک! (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: ہے نانک! پرماتما دے نام تے گناں دی یاد نال سنسار-سمندر (جیو اتے) آپنا زور نہیں پا سکدا ۔۔۹۔۔ رمنں = سمرن۔ ساغر = سمندر (ساگَر)۔ بیاپنہ = (ویَاپ = پھیلانا) زور پا سکدا ۔۔۹۔۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: ہرِ نام گن رمنں نانک سنسار ساغر نہ بیاپنہ ۔۔۹۔۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: ‘نانک’! (سادھ سنگت وچ مل کے) ہرِ نام سمرن کرن، اتھوا، پربھو دے گن گائن کرن دا سدکا جیو نوں سنسار-سمندر دیاں وشے-وکاراں روپی لہراں نہیں ویاپدیاں ۔۹۔ رمنں–اچارن نال۔ سنسار ساغر–سنسار-سمندر۔ نہ بیاپنہ–نہیں ویاپ سکدے ۔۹۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: نانک (دا کتھن ہے کِ) ہرِ-نام اتے (پرماتما دے) گناں نوں سمرن (رمنں) نال بھو-ساگر (دے دکھ) نہیں ویاپ سکدے ۔۹۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: (ہے بھائی!) سادھ سنگت وچ وڈیبھاگاں نال (نام سمرن لئی) شردھا پیدا ہندی ہے ۔۹۔ بھاونی = شردھا۔ سادھ سنگین = سنگت وچ۔ لبھنتں = لبھدی ہے۔ بڈ بھاگنہ = وڈے بھاگاں نال ۔۹۔ (2009/11)

گاتھا گوڑ اپارں سمجھنں برلا جنہ ۔۔

ਗਾਥਾ ਗੂੜ ਅਪਾਰੰ ਸਮਝਣੰ ਬਿਰਲਾ ਜਨਹ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: اہ جو اپار واہگرو کی کتھا ہے، سو پرم گوہی ہے۔ اس کے سدھانت کو کوئی ورلا سنت جن سمجھتا ہے۔ پرنتو جو سمجھتا ہے، سو تس کی اوستھا کہے ہیں۔۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: ڈونگھی اتے بیئنت ہے سوامی دی کتھا–وارتا، کوئی ٹاواں ٹلا جنا ہی اس نوں سمجھدا ہے ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: بیئنت پرماتما دی سفت-سالاہ کرنی اک ڈونگھی (رمز والا) کمّ ہے، اس نوں کوئی ورلا منکھّ سمجھدا ہے۔ گاتھا = سفت-سالاہ (گا تھا = ایک مذہبی آیت، کلمہ، دعا۔)۔ گوڑ = ڈونگھی (گُہ = چھپا ہوا, گُہ = چھپانا)۔ اپارں = بیئنت (پربھو) (اَپار)۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: گاتھا گوڑ اپارں سمجھنں برلا جنہ ۔۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: ‘نانک’! گاتھا نام دی بانی وچ (گنپھت) اپار پربھو دی کتھا بڑی ڈونگھی (رہسمئی) ہے، (پر اس دے گوڑھ رہسّ نوں) کوئی ورلا جن ہی سمجھدا ہے۔ گاتھا–کتھا۔ گوڑ–گوڑھی، ڈونگھی۔ اپارں–اپار پربھو دی۔ برلا جنہ–کوئی ورلا پرش۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: اپار (پربھو دی اہ) گاتھا بہت ڈونگھے (بھاواں والی ہے، کوئی) ورلا سیوک ہی (اس نوں) سمجھ سکدا ہے۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: (ہے بھائی! اہ) گاتھا (بانی جو) اپار (پربھو) دی (کتھا ہے) بہت ہی ڈونگھی ہے سمجھنی (اؤکھی) ہے، کوئی ورلا منکھّ ہی (اس دے سدھانت نوں) سمجھ سکدا ہے۔ (اس تے امل کرن لئی) سنسار دے (مایاوی) کمّ تیاگنے پیندے ہن۔ گوڑ = گوڑھی، ڈونگھی۔ اپارں = پار رہت (پربھو) دی۔ برلا جنہ = (کوئی) ورلا سیوک-جن۔ (2009/11)

سنسار کام تجنں نانک گوبند رمنں سادھ سنگمہ ۔۔۱۰۔۔

ਸੰਸਾਰ ਕਾਮ ਤਜਣੰ ਨਾਨਕ ਗੋਬਿੰਦ ਰਮਣੰ ਸਾਧ ਸੰਗਮਹ ॥੧੦॥

فریدکوٹ ٹیکا: سری گرو جی کہتے ہیں: سو سنتوں کے سنگم کر کے گوبند کے گنوں کو رون کرنا پنا سنسار کے (کام) سنکلپوں کو تیاگ دینا، بھاو ییہ وکاروں سے رہت ہونا اہ کٹھنتا ہے ۔۔۱۰۔۔ بھاو: سادھ سنگتِ وچ ٹک کے سمرن کیتیاں دنیا دیاں واسناں زور نہیں پاندیاں۔ پر سفتِ سالاہ دی تاکت دی کسے ورلے نوں سمجھ پیندی ہے۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: جو اس نوں سمجھدے ہن، ہے نانک! اہ دنیاوی ممتا نوں چھڈّ دندے ہن اتے ستسنگت اندر سنسار دے سوامی دیاں سفتاں اچارن کردے ہن ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: ہے نانک! ستسنگ وچ رہِ کے پرماتما دا سمرن کیتیاں دنیا دیاں واسناں تیاگیاں جا سکدیاں ہن ۔۔۱۰۔۔ کام = واسنا۔ تجنں = (تْجَے = ترک کرنا)۔ سادھ سنگمہ = (سادھُو سَنگَم) ستسنگ ۔۔۱۰۔۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: ¹سنسار کام تجنں نانک گوبند رمنں سادھ سنگمہ ۔۔۱۰۔۔ ¹سنسارک کامنا تیاگ دئیدی ہے۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: (جہڑا سمجھ لیندا ہے) اہ سنسارک پدارتھاں دی کامنا چھڈّ دندا ہے اتے سادھ سنگت وچ جڑ کے گوبند-پربھو دا سمرن کردا رہندا ہے ۔۱۰۔ کام–کامنا، واشنا۔ سنسار کام–سنسارک پدارتھاں دی کامنا۔ تجنں–چھڈنا۔ گوبند رمنں–گوبند دے گن گاؤن نال۔ سادھ سنگمہ–سادھ سنگت وچ ۔۱۰۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: نانک (دا کتھن ہے کِ) سادھ-سنگ وچ گوبند (دے نام نوں) سمرن نال سنسار دیاں کامناواں/اچھاواں نوں تیاگنا ہندا ہے ۔۱۰۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: نانک (گرو جی پھرماؤندے ہن کِ جہڑا جگیاسو) سادھ سنگت وچ گوبند دے (گناں نوں) اچاردا ہے (اہی گرو دی کرپا نال اس نوں سمجھن دے سمرتھ ہو سکدا ہے ۔۱۰۔ کام = کامنا، واشنا۔ تجنں = چھڈنا۔ رمنں = اچاردیاں، سمردیاں۔ سادھ سنگمہ = سادھ سنگت وچ ۔۱۰۔ (2009/11)

سمنتر سادھ بچنا کوٹِ دوکھ بناسنہ ۔۔

ਸੁਮੰਤ੍ਰ ਸਾਧ ਬਚਨਾ ਕੋਟਿ ਦੋਖ ਬਿਨਾਸਨਹ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: سریسٹ منتر روپ جو سنتوں کے بچن ہیں، سو کروڑوں دوکھوں کے ناس کرنیہارے ہیں۔۔ تن بچنوں کو سرون کرکے: (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: سنت دا بول شریشٹ جادو ہے ۔۔ اس دے راہیں کروڑا پاپ ناس ہو جاندے ہن ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: گرو دے بچن (ایسے) سریشٹ منتر ہن (جو) کروڑاں پاپاں دا ناس کر دیندے ہن۔ سمنتر = سریشٹ منتر (سُومَنتَر)۔کوٹِ = کروڑ (کُوٹِی)۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: ¹سمنتر سادھ بچنا کوٹِ دوکھ بناسنہ ۔۔ ¹سریشٹ منتر۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: سادھو-ستگرو دے بچن اتم اپدیش ہن، جو کروڑاں دکھّ تے پاپ ناس کر دندے ہن۔ سمنتر–سریشٹ منتر، اتم اپدیش۔ سادھ بچنا–سادھو-ستگرو دے بچن۔ کوٹِ دوکھ–کروڑاں پاپ۔ بناسنہ–ناس ہو جاندے ہن۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: سادھ/گرو دے بچن اتم اپدیش ہن (جو) کروڑاں دوشاں نوں نشٹ کر دندے ہن۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: (ہے بھائی!) سادھ (گرو دے) بچن سریشٹ (اپدیش داتے اتے) کروڑاں پاپاں دا ناش کرن والے ہن۔ سمنتر = سریشٹ منتر، اتم اپدیش۔ سادھ بچنا = سادھو (ستگورو) دے بچن۔ کوٹِ = کروڑاں۔ دوکھ = پاپ۔ بناسنہ = ناش کرن والے ہن۔ (2009/11)

ہرِ چرن کمل دھیانں نانک کل سموہ ادھارنہ ۔۔۱۱۔۔

ਹਰਿ ਚਰਣ ਕਮਲ ਧੵਾਨੰ ਨਾਨਕ ਕੁਲ ਸਮੂਹ ਉਧਾਰਣਹ ॥੧੧॥

فریدکوٹ ٹیکا: جو ہری کے چرن کملوں کا دھیان کرتا ہے، سری گرو جی کہتے ہیں: سو پرکھ سموہ کلوں کا ادھار کر لیتا ہے ۔۔۱۱۔۔ * بھاو: گرو دے بچن کروڑاں پاپاں دا ناس کر دیندے ہن۔ اہناں بچناں اتے تر کے نام سمرن والا منکھّ آپنے انیکاں ساتھیاں دا ادھار کر لیندا ہے۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: واہگرو دے کیول پیراں دا آرادھن کرن دوارا ہے نانک! ساریاں پیڑھیاں پار اتر جاندیاں ہن ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: ہے نانک! (اہناں بچناں دی راہیں) پربھو دے کول پھلاں ورگے سوہنے چرناں دا دھیان ساریاں کلاں دا ادھار کر دیندا ہے ۔۔۱۱۔۔ سموہ = ڈھیر (سَمُوہ)۔ دوکھ = پاپ (دوش)۔ دھییانں = (دھیان)۔ سادھ = (سادھُو) گرو ۔۔۱۱۔۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: ہرِ چرن کمل دھੵانں نانک کل سموہ ادھارنہ ۔۔۱۱۔۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: ‘نانک’! پربھو دے چرن کملاں دا دھیان ساریاں کلاں دا ادھار کر دندا ہے ۔11۔ دھیانں–دھیان۔ کل سموہ–ساریاں کلاں ۔۱۱۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: نانک (دا کتھن ہے کِ) ہرِ دے چرن-کملاں دا دھیان ساری کل دا ادھار کرن والا ۔۱۱۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: نانک (گرو جی پھرماؤندے ہن کِ جہڑے جگیاسو) پرماتما دے سوہنے چرناں دا دھیان دھردے ہن (اہ مانو آپنیاں) ساریاں کلاں دا ادھار کرن والے ہو نبڑدے ہن ۔۱۱۔ دھیانں = دھیان دھرن نال۔ کل سموہ = ساریاں کلاں۔ ادھارنہ = ادھار کرن والے ۔۱۱۔ (2009/11)

سندر مندر سینہ جین مدھی ہرِ کیرتنہ ۔۔

ਸੁੰਦਰ ਮੰਦਰ ਸੈਣਹ ਜੇਣ ਮਧੵ ਹਰਿ ਕੀਰਤਨਹ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: جنوں بیچ ہری کا کیرتن ہوتا ہے (سینہ) سوئی مندر سندر ہے۔۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: سوہنا ہے اہ مہل، جس اندر سوامی دا جس گائن کیتا جاندا ہے ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: اہناں گھراں وچ وسنا ہی سہاونا ہے جنھاں وچ پرماتما دی سفت-سالاہ ہندی ہووے۔ مندر = گھر (مَندِر = ایک رہائش گاہ)۔ سینہ = سونا، وسنا (سوَپھ= لیٹنا، آرام کرنا)۔ جین مدھی = جنھاں دے اندر (یَینَام مَدھِیے)۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: سندر مندر سینہ¹ جین مدھੵ ہرِ کیرتنہ ۔۔ ¹سوئی۔ اوہی مندر سندر ہے جس دے وچّ مٹھا کیرتن ہندا ہے۔ جو گوبند نوں سمردے ہن اوہ مکت ہن۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: سادھو-سجناں دے گھر-مندر سہاونے ہن، جنھاں وچ (نرنتر) پربھو دا کیرتن گائن ہندا رہندا ہے۔ سندر–سوہنے، سہاونے۔ منرد–گھر۔ سینہ–سجناں، سادھو سجناں دے۔ جین مدھی–جنھاں وچ۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: (اہ) گھر سندر اتے نواس کرن یوگ (سینہ–سون یوگ) ہن جنھاں وچ ہرِ دا کیرتن/جس-گان ہندا ہے۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: (ہے بھائی! اہ) گھر-مندر سوہنے تے سہاونے ہن جنھاں وچ ہری دا اکھنڈ کیرتن ہندا ہے۔ سندر = سوہنے۔ مندر = گھر۔ جین مدھی = جنھاں وچ (اچارن-مدھء)۔

مکتے رمن گوبندہ نانک لبدھیں بڈ بھاگنہ ۔۔۱۲۔۔

ਮੁਕਤੇ ਰਮਣ ਗੋਬਿੰਦਹ ਨਾਨਕ ਲਬਧੵੰ ਬਡ ਭਾਗਣਹ ॥੧੨॥

فریدکوٹ ٹیکا: جو گوبند کا نام اچارن کرتے ہیں، سو مکتِ روپ ہیں۔ سری گرو جی کہتے ہیں: پرنتو گوبند کا سمرن بڈے بھاگوں کر کے پراپت ہوتا ہے ۔۔۱۲۔۔ بھاو: جس تھاں پرماتما دی سفتِ-سالاہ ہندی رہے اہ تھاں ہی سہاونا ہو جاندا ہے۔ سفتِ-سالاہ کرن والے بندے بھی دنیا دے بندھناں توں مکت ہو جاندے ہن۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: جو پربھو دے نام دا اچارن کردے ہن، اہ موکھش تھی وندے ہن ۔۔ ہے نانک! کیول بھارے نسیباں والے ہی اس اوستھاں نوں پراپت ہندے ہن ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: جو منکھّ پرماتما دا سمرن کردے ہن اہ (دنیا دے بندھناں توں) مکت ہو جاندے ہن۔ پر، ہے نانک! (اہ سمرن) وڈے بھاگاں نال ملدا ہے ۔۔12۔۔ مکتے = ستنتر، آزاد (مُکَت)۔ رمن = سمرن ۔۔۱۲۔۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: مکتے رمن گوبندہ نانک لبدھیں بڈ بھاگنہ ۔۔۱۲۔۔ (1962/69)
گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: ‘نانک’! گوبند دا جس گاؤن والے (سنسارک کامناواں توں اتے جنم مرن دے گیڑ توں) مکت ہو جاندے ہن۔ (پر اہ سفتِ-سالاہ دی داتِ) وڈے بھاگاں نال ملدی ہے ۔۱۲۔ مکتے–مکت۔ رمن گوبندہ–گوبند دا جس گاؤن والے۔ لبدھیں–لبھدا ہے۔ بڈ بھاگنہ–وڈے بھاگاں نال ۔۱۲۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: نانک (دا کتھن ہے کِ جو) پربھو دا سمرن (گمن) کردے ہن، (اہ) مکت ہن، (پر سمرن) وڈے بھاگاں نال پراپت ہندا ہے ۔۱۲۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: نانک (گرو جی پھرماؤندے ہن کِ جہڑے پرانی) گوبند دا جس گاؤندے ہن (اہ مایا دے بندھناں توں) مکت ہو جاندے ہن (پر اہو جہے پربھو پیاریاں دا سنگ) وڈے بھاگاں نال پراپت ہندا ہے ۔۱۲۔ مکتے = بندھناں توں مکت ہو جاندے ہن۔ رمن گوبندہ = (جو) گوبند دا (جس) گاؤندے ہن۔ لبدھیں = لبھدا ہے (اچارن-لبدھئں)۔ بڈ بھاگانہ = وڈے بھاگاں نال ۔۱۲۔ (2009/11)

ہرِ لبدھو متر سمتو ۔۔

ਹਰਿ ਲਬਧੋ ਮਿਤ੍ਰ ਸੁਮਿਤੋ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: سریسٹ متر جو سنت جن ہیں تنوں سے ہی ہری متر پراپت ہوتا ہے۔۔ سو ہری کیسا ہے؟ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: میں آپنے دوست، ہاں آپنے چنگے دوست وجو واہگرو نوں پا لیا ہے، (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: میں اہ سریشٹ متر پرماتما لبھّ لیا ہے، لبدھو = لبھا ہے (لَبدھَہ:)۔ سمتو = سریشٹ متر (سُومِتر)۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: ہرِ ¹لبدھو متر سمتو ۔۔ ¹سریشٹ متر (ہری) لبھدا ہے۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: متراں وچوں سریشٹ متر ہری-پربھو ہی لبھا ہے، لبدھو–لبھیا ہے۔ متر سمتر–متراں وچوں سریشٹ متر۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: متراں وچوں سریشٹھ متر ہرِ لبھ پیا ہے۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: (ہے بھائی! مینوں) ہری، جو متراں چوں سریشٹ متر ہے، لبھ پیا ہے۔ لبدھو = لبھیا ہے۔ سمتو = سریشٹ متر۔ (2009/11)

بدارن کدے ن چتو ۔۔

ਬਿਦਾਰਣ ਕਦੇ ਨ ਚਿਤੋ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: جو اپنے پریمی جنو کا چت کبی بدارن نہیں کرتا ہے۔۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: اتے اہ کداچت میرے دل نوں نہیں توڑدا ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: جو کدے (میری) دل-شکنی نہیں کردا، بدارن = پھاڑنا، توڑنا (وَده = ٹکڑے ٹکڑے کرنے کے لئے, وِدَارَنَم = توڑنا)۔ چتو بدارن = دل نوں توڑنا، دل-شکنی۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: ¹بدارن کدے ن چتو ۔۔ ¹اہ ہری کدی دل نہیں توڑدا (دل-شکنی نہیں کردا)۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: جہڑا کدے وی کسے دا دل توڑن والا نہیں، بدارن–توڑن والا۔ چتو–ہردا، دل۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: (اہ متر) کدے چت نوں توڑدا (بدارن) نہیں ہے۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: (اہ ہری) کدے وی (آپنے پیاریاں دا) دل نہیں توڑدا۔ بدارن = توڑنا۔ (2009/11)

جا کا استھلُ تولُ امتو ۔۔

ਜਾ ਕਾ ਅਸਥਲੁ ਤੋਲੁ ਅਮਿਤੋ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: جس کے ستسنگ روپی استھان کا (تولُ) ویچار امت ہے۔۔ (1870)
سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: جس دا نواس–استھان اتے بھار اجوکھ ہے، (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: اتے جس دا ٹکانا امنویں تول والا ہے، استھلُ = تھاں (ستھلَم = مضبوط زمین)۔ امتو = اتولواں، جو منیا نا جا سکے (اَمِت)۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: جا کا استھلُ¹ تولُ امتو ۔۔ ¹استھان۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: جس دا ٹکانا اتے گورو مت (اندازے) توں پرے ہے۔ استھل–استھان، ٹکانا۔ تولُ–گورو۔ امتو–مت توں باہر۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: جس (متر) دا ٹھکانا امنویں تول والا ہے، (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: جس (سریشٹ متر) دا استھان تے تول امنوا ہے۔ جا کا = جس (پربھو) دا۔ استھلُ = استھان۔ تولُ = وزن بھاو گورو۔ امتو = امنوا ہے۔ (2009/11)

سوئی نانک سکھا جیء سنگِ کتو ۔۔۱۳۔۔

ਸੋੁਈ ਨਾਨਕ ਸਖਾ ਜੀਅ ਸੰਗਿ ਕਿਤੋ ॥੧੩॥

فریدکوٹ ٹیکا: سری گرو جی کہتے ہیں: سوئی واہگرو اپنے جیو کا سکھا کیا ہے ۔۔۱۳۔۔ بھاو: پرماتما ہی منکھّ دا اسل ساتھی اسل متر ہے۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: کیول اس نوں ہی نانک نے آپنے دل دا ساتھی بنایا ہے ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: ہے نانک! میں اس (پرماتما) نوں آپنی جند نال رہن والا ساتھی بنایا ہے ۔۔۱۳۔۔ کتو = کیتا ہے (کِرتَہ:) ۔۔۱۳۔۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: سوئی نانک ¹سکھا جیء سنگِ کتو ۔۔۱۳۔۔ ¹بیلی کیتا ہے دل نال۔ (1962/69)
گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: ‘نانک’! اوہی (لوک-پرلوک وچ) جیء نال نبھن والا پربھو اساں متر بنایا ہے ۔۱۳۔ سوئی سکھا کتو–اوہی متر بنایا ہے ۔۱۳۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: نانک (دا کتھن ہے کِ اسیں) اس (پربھو نوں) متر بنایا ہے (جو سدا) جند نال رہندا ہے ۔۱۳۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: نانک (گرو جی دسدے ہن کِ اساں) اہی (پربھو جہڑا ہر ویلے) دل دے نال رہندا ہے، (آپنا) متر بنایا ہے ۔۱۳۔ سوئی = اوہی (پربھو) (اچارن-سئیر)۔ سکھا = متر۔ جیء سنگ = جیء نال (رہن والا)۔ کتو = کیتا، بنایا ۔۱۳۔ (2009/11)

اپجسں مٹنت ست پترہ ۔۔

ਅਪਜਸੰ ਮਿਟੰਤ ਸਤ ਪੁਤ੍ਰਹ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: جیسے سریسٹ پتر کے جنمنے سے پورب کال کا سمپورن اپجس مٹ جاتا ہے۔ تاں تے ایسا پتر اتپتِ کرنا جوگ ہے، جس تے سبھ کلنک دور ہو جاتا ہے۔۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: اہ سچا پتّ مندی شہرت نوں میٹ سٹدا ہے ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: (جویں) چنگا پتر جمّ پین نال ساری کل دی پچھلی کوئی) بدنامی دھپ جاندی ہے، اپجسں = بدنامی (اَپَیَشَسہ)۔ ست پترہ = چنگا پتر (سَت پُتَر)۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: ¹اپجسں مٹنت ست پترہ ۔۔ ¹جویں سپتراں دے جمیاں اپجس مٹدا ہے، تویں نام جپیاں سکھ ہندا ہے۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: ہردے وچ گر منتر دا سمرن کرن والے، اپجسں–اپ-کیرتی، بدکھوئی، بدنامی۔ ست پترہ–پربھو دے پتر، سنت جن، ست پرش۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: (جویں) سریشٹھ (ست) پتر (دے پیدا ہون نال پہلاں ہو چکیا) اپجس مٹ جاندا ہے، (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: (ہے بھائی!) سریشٹ پتر پیدا ہون نال (کل دی پچھلی) بدنامی مٹ جاندی ہے (کیونکِ اہ آپنے) ہردے وچ گر-منتر سمردا رہندا ہے۔ اپجسں = بدنامی۔ ست پترہ = سریشٹ پتر دے (پیدا ہون تے)۔ (2009/11)

سمرتبی ردے گر منترنہ ۔۔

ਸਿਮਰਤਬੵ ਰਿਦੈ ਗੁਰ ਮੰਤ੍ਰਣਹ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: تیسے گراں کا منتر ردے میں اوسی کر سمرنے جوگ ہے۔۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: جو گراں دی بانی دا آپنے من وچّ دھیان دھاردا ہے ۔۔ (1960)
سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: (تویں پرلوک وچّ بدنامی توں بچن لئی) گرو دا اپدیش ہردے وچ ٹکا رکھنا چاہیدا ہے۔ سمرتبی = سمرنا چاہیدا ہے (سَمِر = یاد رکھنا, سَمَرَ تِی = یاد کرتا ہے)۔ ردے = ہردے وچ۔ منترنہ = اپدیش۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: سمرتبی ردے گر منترنہ ۔۔

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: پربھو دے ستوادی پتراں دی اپ-کیرتی مٹ جاندی ہے۔ سمرتبੵ–سمرن کرنا۔ گر منترنہ–گرو دا منتر۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: (تویں) گرو دا منتر/اپدیش ہردے وچ سمرن یوگ ہے (کیونکِ اس نال سارے پاپ مٹ جاندے ہن)۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: (ہے بھائی!) سریشٹ پتر پیدا ہون نال (کل دی پچھلی) بدنامی مٹ جاندی ہے (کیونکِ اہ آپنے) ہردے وچ گر-منتر سمردا رہندا ہے۔ سمرتبی = سمردا ہے۔ ردے = ہردے وچ۔ منترنہ = اپدیش۔ (2009/11)

پریتم بھگوان اچت ۔۔

ਪ੍ਰੀਤਮ ਭਗਵਾਨ ਅਚੁਤ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: اچت سروپ بھگوان پریتم ہو کر۔۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: پیارا، ابناسی پربھو، (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: اوناشی پیارے پرماتما (دا سمرن)-اچت = اوناشی (اَچیُت)۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: پریتم بھگوان اچت¹ ۔۔ ¹(اچیت) ابناسی، اٹلّ۔ (1962/69)
گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: ‘نانک’! انھاں نوں پیارا ابناشی پربھو سنسار-ساگر توں تار لیندا ہے ۔14۔ پریتم–پیارا۔ بھگوان–مالک پربھو۔ اچت–ابناشی ۔14۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: نانک (دا کتھن ہے کِ) اوناشی بھگوان پریتم (بن کے) سنسار ساغر توں تار دندا ہے ۔14۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: نانک (گرو جی پھرماؤندے ہن کِ ہے بھائی!) پیارے ابناشی مالک دا (سمرن) سنسار ساغر توں تار دندا ہے ۔14۔ پریتم = پیارا۔ بھگوان = ماکل۔ اچت = ابناسی۔ (2009/11)

نانک سنسار ساغر تارنہ ۔۔۱۴۔۔

ਨਾਨਕ ਸੰਸਾਰ ਸਾਗਰ ਤਾਰਣਹ ॥੧੪॥

فریدکوٹ ٹیکا: سری گرو جی کہتے ہیں: سنسار سمندر سے تار دیتا ہے ۔۔۱۴۔۔ بھاو: پرماتما دا سمرن منکھّ نوں دنیا دے وکاراں توں بچا لیندا ہے۔ اہ سمرن ملدا ہے گرو دی راہیں۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: ہے نانک! بندے نوں جگت سمندر توں پار کر دندا ہے ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: ہے نانک! سنسار-سمندر (دے وکاراں) توں بچا لیندا ہے ۔۔۱۴۔۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: نانک سنسار ساغر تارنہ ۔۔۱۴۔۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: ‘نانک’! انھاں نوں پیارا ابناشی پربھو سنسار-ساگر توں تار لیندا ہے ۔۱۴۔ پریتم–پیارا۔ بھگوان–مالک پربھو۔ اچت–ابناشی ۔۱۴۔ (1981)
ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: نانک (دا کتھن ہے کِ) اوناشی بھگوان پریتم (بن کے) سنسار ساغر توں تار دندا ہے ۔۱۴۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: نانک (گرو جی پھرماؤندے ہن کِ ہے بھائی!) پیارے ابناشی مالک دا (سمرن) سنسار ساغر توں تار دندا ہے ۔۱۴۔ (2009/11)

مرنں بسرنں گوبندہ ۔۔

ਮਰਣੰ ਬਿਸਰਣੰ ਗੋਬਿੰਦਹ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: جو گوبند کا بسرنا ہے ایہی جیو کا مرنا ہے۔۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: سنسار دے سوامی نوں بھلاؤنا بندے دی موت ہے ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: گوبند نوں بسارنا (آتمک) موت ہے، مرنں = موت (مَرَنَم)۔بسرنں = (وِسْمَرَنَم) بھلانا، وسارنا۔ بسرنں گوبندہ = پرماتما نوں وسارنا۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: ¹مرنں بسرنں گوبندہ ۔۔ ¹ہری نوں وسرنا موت ہے تے سمرنا زندگی ہے۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: گوبند-پربھو (دا نام) وسر جانا (آتمک) موت ہے؛ مرنں–مرنا۔ بسرنں–وسرنا۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: پربھو (دے نام) دا وسرنا (مانو) موت ہے (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: (ہے بھائی!) گوبند (نام دا) وسرنا موت ہے (اتے) ہری دا نام دھیاؤنا (امر) جیون ہے۔ مرنں = مرنا، موت۔ بسرنں گوبندہ = گوبند دا وسرنا۔ (2009/11)

جیونں ہرِ نام دھیاونہ ۔۔

ਜੀਵਣੰ ਹਰਿ ਨਾਮ ਧੵਾਵਣਹ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: جو ہری کا نام دھیاونا ہے ایہ جیونا ہے۔۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: واہگرو دے نام دا سمرن کرنا بندے دی زندگی ہے ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: اتے پرماتما دا نام چیتے رکھنا (آتمک) جیون ہے۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: جیونں ہرِ نام دھیاونہ ۔۔ (1962/69)
گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: اتے ہری-نام دا دھیاونا ہی (آتمک) جیون ہے۔ دھیاونہ–دھیاؤنا۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: اتے ہرِ دا نام آرادھنا (جانو) جیون ہے۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: (ہے بھائی!) گوبند (نام دا) وسرنا موت ہے (اتے) ہری دا نام دھیاؤنا (امر) جیون ہے۔ جیونں = (امر) جیون۔ دھیاونہ = دھیاؤنا۔ (2009/11)

لبھنں سادھ سنگین ۔۔

ਲਭਣੰ ਸਾਧ ਸੰਗੇਣ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: سنتوں کی سنگت سے (لبھنں) پراپتِ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: ستسنگت کرن دوارا ہری پراپت ہندا ہے، (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: (پر پربھو دا سمرن) سادھ سنگت وچ-سادھ سنگین = (سادھُو سانگَین) گرو دی سنگت دی راہیں۔ لبھنں = (لَبھَنَم)۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: لبھنں سادھ سنگین ۔۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: ‘نانک’! اہ (ہرِ-نام) پربھو ولوں دھروں لکھے لیکھ انوسار سادھو-ستگرو دی سنگت دوارا ہی پراپت ہندا ہے ۔15۔ سادھ سنگین–سادھو دی سنگت۔ پوربِ لکھنہ–دھر توں لکھے لیکھ انوسار ۔15۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: نانک (دا کتھن ہے کِ) ہرِ (–نام) سادھ-سنگ وچوں (اس نوں) لبھدا ہے (جس دے بھاگاں وچ) دھروں لکھیا ہندا ہے ۔15۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: نانک (گرو جی پھرماؤندے ہن کِ اہ نام) سادھ سنگت وچ (اس نوں) لبھدا ہے (جس دے متھے اتے) ہری نے دھروں ہی لیکھ لکھے ہون ۔15۔ لبھنں = لبھدا ہے۔ سادھ سنگین = سادھ سنگت وچ۔ (2009/11)

نانک ہرِ پوربِ لکھنہ ۔۔۱۵۔۔

ਨਾਨਕ ਹਰਿ ਪੂਰਬਿ ਲਿਖਣਹ ॥੧੫॥

فریدکوٹ ٹیکا: سری گرو جی کہتے ہیں: سو ہری کے نام کا سمرن پوربلے لیکھوں کے انوسار ہوتا ہے ۔۔۱۵۔۔ * بھاو: پرماتما دی سفتِ-سالاہ منکھّ واستے آتمک جیون ہے، اہ داتِ سادھ سنگتِ وچوں ملدی ہے۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: ہے نانک، پراپوربلی لکھت انوسار ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: ہے نانک! پوربلے لکھے انوسار ملدا ہے ۔۔۱۵۔۔ پوربِ لکھنہ = پوربلے سمے وچ لکھے انوسار۔ پوربِ = (پُورْو) پوربلے سمے وچ ۔۔۱۵۔۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: نانک ہرِ ¹پوربِ لکھنہ ۔۔15۔۔ ¹پچھلے لکھے انوسار۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: ‘نانک’! اہ (ہرِ-نام) پربھو ولوں دھروں لکھے لیکھ انوسار سادھو-ستگرو دی سنگت دوارا ہی پراپت ہندا ہے ۔۱۵۔ سادھ سنگین–سادھو دی سنگت۔ پوربِ لکھنہ–دھر توں لکھے لیکھ انوسار ۔۱۵۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: نانک (دا کتھن ہے کِ) ہرِ (–نام) سادھ-سنگ وچوں (اس نوں) لبھدا ہے (جس دے بھاگاں وچ) دھروں لکھیا ہندا ہے ۔۱۵۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: نانک (گرو جی پھرماؤندے ہن کِ اہ نام) سادھ سنگت وچ (اس نوں) لبھدا ہے (جس دے متھے اتے) ہری نے دھروں ہی لیکھ لکھے ہون ۔۱۵۔ پوربِ لکھنہ = پہلے، پچھلے دھر توں لکھے ہوئے لیکھ ۔۱۵۔ (2009/11)

دسن بہون بھینگں منترں گارڑی نوارں ۔۔

ਦਸਨ ਬਿਹੂਨ ਭੁਯੰਗੰ ਮੰਤ੍ਰੰ ਗਾਰੁੜੀ ਨਿਵਾਰੰ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: جیسے (دسن) دانتوں سے بنا جو سرپ ہے تس کے کاٹنے تے زیہر نہیں چڑتی ہے اؤر جو دانتوں کے کاٹنے سے چڑھتی ہے تس کو گارڑو منتر کر کے نورت کر دیتا ہے۔ تیسے جس کے ہنکار روپی سرپ، بھاو ہنکارا بھاسُ ہے، راگ، دویس دانتوں سے بنا ہے تس کی تو زہر نہیں چڑتی ہے، سو گیانی کے ہیں۔ اؤر جو جگیاسی ہے تس کو ہنکار سرپ کے راگ، دویس روپ دانتوں کے کاٹے ہوئے کو ہرکھ سوک روپی زہر چڑتی ہے، سو گرمنتر سے جگیاسی دور کرتا ہے۔۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: جس تراں سپاں دا منتری، جادو ٹونے دوارا سرپ نوں زہر–رہت تے دند–رہت کر دندا ہے، (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: (جویں) گرڑ-منتر جانن والا منکھّ سپّ نوں دند-ہین کر دیندا ہے اتے (سپّ دے زہر نوں) منتراں نال دور کر دیندا ہے، دسن = دند (دَشَن = ایک دانت۔ دَنشَہ = کاٹنا)۔ بھینگں = سپّ (بھُوجَنگ = ایک سانپ)۔ گارڑی = گرڑ-منتر دا جانن والا، سپّ دا زہر دور کرن والی دوائی دا جانو (گَرُوڈَم = سانپ کے زہر کے خلاف ایک دلکش)۔ (1962/64)
شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: دسن¹ بہون بھینگں منترں گارڑی نوارں ۔۔ ¹دند۔ جویں گارڑی منتر نال وہُ دور کردا ہے تے سپّ نوں دند-ہین کر دندا ہے، تویں سنت جن روگ دور کرن جوگ ہن۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: جویں ماندری گارڑی-منتر دوارا سپّ نوں دند-ہینا کر کے، دسن–دند۔ بہون–بناں۔ بھینگں–سپّ۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: (جویں) ماندری (گارڑی) منتر نال سپّ (بھینگں) دی زہر نوں دور کردا ہے۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: (جویں) سپ دا منتر جانن والا بھاو ماندری سپ دی زہر دور کرن ہت اس نوں دند ہینا کر دندا ہے، دسن = دند۔ بہون = بنا۔ بھینگں = سپّ۔ منترں = منتر نال۔ گارڑی = سپ دی زہر دور کرن والا ماندری۔ نوارں = دور کر دندا ہے۔ (2009/11)

بیادھِ اپاڑن سنتں ۔۔

ਬੵਾਧਿ ਉਪਾੜਣ ਸੰਤੰ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: تس بیادھی کے دور کرنیہارے سنت ہی گارڑو ہیں (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: ایسے تراں ہی سادھو مسیبت نوں دور کر دندے ہن، (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: (تویں) سنت جن (منکھّ دے آتمک) روگاں دا ناس کر دیندے ہن۔ بیادھِ = روگ (ویَا دِھی = بیماری)۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: بیادھِ اپاڑن سنتں ۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: اس دی زہر کڈھّ دیندا ہے، تویں ہی ‘نانک’! سنت جن (نام بانی دوارا جیو دے) سرب روگ تے دوکھ کٹنہار ہن۔ اجہے گرمکھ جناں دا سنگ بھاگاں نال پراپت ہندا ہے ۔16۔ گارڑی–سپّ دا زہر دور کرن والا، ماندری۔ منترں گارڑی–سپّ دا زہر دور کرن والا منتر۔ نوارں–دور کرنا۔ بیادھِ–بیادھ، روگ۔ اپاڑن–ناس کرن والے۔ لبدھ کرمنہ–بھاگاں نال لبھدے ہن ۔16۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: اتے (اس نوں) دنداں (دمن) توں وانجھیا کر دندا ہے، (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: نانک (گرو جی پھرماؤندے ہن کِ ربی-سنت گرو دے نام) منتر نال (جیو دے آدھِ، بیادھِ اپادھِ تنے روگ) ناش کر دندا ہے (پر اجہا گرو) وڈے بھاگاں نال لبھدا ہے ۔16۔ بیادھِ = روگ۔ اپاڑن = ناش کرن والا۔ (2009/11)

نانک لبدھ کرمنہ ۔۔۱۶۔۔

ਨਾਨਕ ਲਬਧ ਕਰਮਣਹ ॥੧੬॥

فریدکوٹ ٹیکا: سری گرو جی کہتے ہیں: سو سنت بھاگوں کر کے پراپتِ ہوتے ہیں ۔۔۱۶۔۔ بھاو: سادھ سنگتِ وچ ٹکیاں منکھّ دے سارے آتمک روگ دور ہو جاندے ہن۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: پر اہ چنگے بھاگاں راہیں ملدے ہن ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: پر، ہے نانک! (سنتاں دی سنگت) بھاگاں نال لبھدی ہے ۔۔16۔۔ لبدھ = (لَبدھ) لبھدا۔ کرمنہ = بھاگاں نال ۔۔۱۶۔۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: نانک لبدھ کرمنہ¹ ۔۔۱۶۔۔ ¹بھاگاں نال۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: اس دی زہر کڈھّ دیندا ہے، تویں ہی ‘نانک’! سنت جن (نام بانی دوارا جیو دے) سرب روگ تے دوکھ کٹنہار ہن۔ اجہے گرمکھ جناں دا سنگ بھاگاں نال پراپت ہندا ہے ۔۱۶۔ گارڑی–سپّ دا زہر دور کرن والا، ماندری۔ منترں گارڑی–سپّ دا زہر دور کرن والا منتر۔ نوارں–دور کرنا۔ بیادھِ–بیادھ، روگ۔ اپاڑن–ناس کرن والے۔ لبدھ کرمنہ–بھاگاں نال لبھدے ہن ۔۱۶۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: نانک (دا کتھن ہے کِ تویں) سنت جن (نام راہیں منکھّ دا) روگ دور کرن والا (اپاڑن) ہے، پر (اجہے سنت) وڈے بھاگاں نال ملدے ہن ۔۱۶۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: نانک (گرو جی پھرماؤندے ہن کِ ربی-سنت گرو دے نام) منتر نال (جیو دے آدھِ، بیادھِ اپادھِ تنے روگ) ناش کر دندا ہے (پر اجہا گرو) وڈے بھاگاں نال لبھدا ہے ۔۱6۔ لبدھ = لبھدا ہے۔ کرمنہ = کرم (بھاگاں) نال ۔۱۶۔ (2009/11)

جتھ کتھ رمنں سرنں سربتر جیئنہ ۔۔

ਜਥ ਕਥ ਰਮਣੰ ਸਰਣੰ ਸਰਬਤ੍ਰ ਜੀਅਣਹ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: جہاں کہاں ارتھات سرب استھانوں میں پورن روپ جو سرب جیووں کا (سرنں) آسرا واہگرو ہے۔۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: سوامی ہر تھاں ویاپک ہو رہا ہے اتے سموہ جیواں نوں پناہ دندا ہے ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: جو پرماتما ہر تھاں ویاپک ہے اتے سارے جیواں دا آسرا ہے، جتھ کتھ = جتھے کتھے، ہر تھاں۔ رمنں = ویاپک۔ سرنں = اوٹ، آسرا (شَرَنَم)۔ سربتر = سارے (سَروَتر = تمام جگہوں پر)۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: ¹جتھ کتھ رمنں سرنں سربتر جیئنہ ۔۔ ¹جتھے کتھے، بھاو سبھ تھائیں جو ہری ویاپک ہے تے سبھ جیواں دا آسرا ہے، اس نال پریم گرو دے درشن تے کرپا دوارا لگدا ہے۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: (رمت رام) جتھے کتھے، بھاو، سبھنیں تھائیں رو رہا ہے۔ جتھ کتھ–جتھے کتھے، بھاو سبھ تھائیں۔ رمنں–رم رہا ہے، ویاپ رہا ہے۔ سرنن سربتر جیئنہ–سارے جیواں لئی سرن-جوگ ہے۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: (پرماتما) جتھے کتھے ویاپک ہو رہا ہے (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: (ہے بھائی! اہ پرماتما) جتھے کتھے (ویکھو) ویاپک ہو رہا ہے (اتے اہ) سارے جیاں نوں شرن (آسرا دین دے سمرتھ ہے)۔ جتھ کتھ = جتھے کتھے بھاو ہر تھاں تے۔ رمنں = رو رہا، ویاپک ہو رہا ہے۔ سرنں = سرن۔ سربتر جیئنہ = سارے جیاں نوں۔ (2009/11)

تتھ لگنں پریم نانک ۔۔

ਤਥ ਲਗਣੰ ਪ੍ਰੇਮ ਨਾਨਕ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: سری گرو جی کہتے ہیں: ہمارا (تب) تس واہگرو میں پریم لاگا ہے۔۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: ہے نانک! منش دے من نوں اس دا پیار لگ جاندا ہے، (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: اس وچ، ہے نانک! (جیو دا) پیار بندا ہے-تتھ = اس وچ۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: تتھ لگنں پریم نانک ۔۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: اہ سارے جیواں لئی سرن-جوگ ہے۔ تتھ–تتھے، اس (دی چرن-شرن وچ)۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: اتے ساریاں جیوا نوں شرن (دین دے سمرتھ ہے)۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: نانک (گرو جی پھرماؤندے ہن کِ) اس گرو دے درشن دی بکرت نال ہی (سچا) پریم لگدا ہے ۔17۔ تتھ = اس (پربھو) وچ۔ (2009/11)

پرسادں گر درسنہ ۔۔۱۷۔۔

ਪਰਸਾਦੰ ਗੁਰ ਦਰਸਨਹ ॥੧੭॥

فریدکوٹ ٹیکا: ستگروں کے درشن ؤ کرپا تے ۔۔۱۷۔۔ بھاو: گرو دی سنگتِ کیتیاں ہی پرماتما نال پیار بندا ہے۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: گراں دی دیا دوارا اتے دیدار دی برکت دوارا ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: گرو دے دیدار دی برکتِ نال ۔۔۱۷۔۔ پرسادں = کرپا (پَرَساد) ۔۔۱۷۔۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: پرسادں گر درسنہ ۔۔۱۷۔۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: ‘نانک’! گرو دی بخشش اتے گرو دے گیان دوارا تتھے (اس دی چرن-شرن وچ) پریم لگدا ہے ۔۱۷۔ پرسادں–کرپا، بخشش۔ گر درسنہ–گرو دے درشن دوارا، گیان دوارا، اپدیش دوارا ۔۱۷۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: نانک (دا کتھن ہے کِ) گرو دے درشن دی مہر نال اس (پربھو) نال پریم لگدا ہے ۔۱۷۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: نانک (گرو جی پھرماؤندے ہن کِ) اس گرو دے درشن دی بکرت نال ہی (سچا) پریم لگدا ہے ۔۱۷۔ پرسادں = کرپا دوارا۔ گر درسنہ = گرو دے درشن ۔۱۷۔ (2009/11)

چرناربند من بدھیں ۔۔

ਚਰਣਾਰਬਿੰਦ ਮਨ ਬਿਧੵੰ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: جس کا من تس واہگرو کے چرناربند من (بدھیں) ملیا ہے ارتھات ابھید ہوآ ہے۔۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: پربھو دے کنول پیرا نال میرا ہردا ونھیا گیا ہے، (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: (جس منکھّ دا) من (پرماتما دے) سوہنے چرناں وچ وجھدا ہے، چرناربند = چرن-اربند (چَرَن اَرَوِند), چرن کمل (اربند، اَرَوِند = کول پھلّ)۔ بدھیں = ونھیا ہویا (وِدّھَم)۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: ¹چرناربند من بدھیں ۔۔ ¹چرن کملاں نال من مل گیا ہے تے سبھ سکھ ہویا ہے۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: (جس جیو دا) من پربھو دے چرن-کملاں وچ ونھیا جاندا ہے؛ چرناربند–چرن-اربند، چرن-کمل۔ بدھیں–ونھیا جاندا ہے۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: (جس سادھک دا) من (پرماتما دے) چرن-کملاں (چرناربند) نال ونھیا (بدھیں) جاندا ہے، (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: (ہے بھائی! جس منکھّ دے) من (پربھو دے) سوہنے چرنا نال ونھیا جاندا ہے، چرناربند = چرنار بند بھاو کمل سارکھے سوہنے چرن۔ بدھیں = ونھیا جاندا ہے۔ (2009/11)

سدھیں سرب کسلنہ ۔۔

ਸਿਧੵੰ ਸਰਬ ਕੁਸਲਣਹ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: تس کو سرب (کسلنہ) سکھ (سدھیں) پراپت ہوئے ہیں۔۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: اتے مینوں ساریاں خشیاں پراپت ہو گئیاں ہن ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: (اس نوں) سارے سکھ مل جاندے ہن۔ کسلنہ = سکھ (کُشَل)۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: سدھیں سرب کسلنہ ۔۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: (اس نوں) سارے سکھّ انند پراپت ہو جاندے ہن۔ سدھیں–سدھ ہندا ہن، پراپت ہندا ہن۔ کسلنہ–سکھّ۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: (اہ) سبھ پرکار دا سکھ (کسلنہ) پراپت کرن وچ سپھل-منورتھ ہو جاندا ہے۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: (اس نوں) سارے کسل (سکھ انند) مل جاندے ہن۔ سدھیں = سدھ ہو جاندے ہن بھاو سپھل ہو جاندے ہن۔ سرب = سارے۔ کسلنہ = سکھ، کلیان۔ (2009/11)

گاتھا گاونتِ نانک بھبیں پرا پوربنہ ۔۔۱۸۔۔

ਗਾਥਾ ਗਾਵੰਤਿ ਨਾਨਕ ਭਬੵੰ ਪਰਾ ਪੂਰਬਣਹ ॥੧੮॥

فریدکوٹ ٹیکا: سری گرو جی کہتے ہیں: اسی سے جو پرمپرا سریسٹ پورب گیانی ہوئے ہیں، سو پرمیسور کی (گاتھا) کتھا کو گاوتے بھئے ہیں ؤ اب بھی گاوتے ہیں ۔۔۱۸۔۔ بھاو: سفتِ-سالاہ دی برکتِ نال منکھّ دا جیون سکھی ہو جاندا ہے۔

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: پراچین سمے توں ہی پوتر پرش ہری دی مہما گائن کردے چلے آئے ہن، ہے نانک! (1960)
سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: پر، ہے نانک! اہی بندے پرماتما دی سفت-سالاہ گاندے ہن جنھاں دے پوربلے بھاگ ہون ۔۔۱۸۔۔ گاتھا = سفت-سالاہ (گا تھا)۔ بھبییں = بھاوی، نسیب (بھَویَہ = خوشحالی)۔ پرا پوربنہ = بہت پورب کال دے۔ گاونتِ = (گایَن تِی) گاندے ہن ۔۔۱۸۔۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: گاتھا¹ گاونتِ نانک بھبیں² پرا پوربنہ ۔۔۱۸۔۔ ¹کتھا۔ ²سریشٹ لوک۔ پرمپرا توں ہی اتم پرش اس دی کتھا گاؤندے آئے ہن۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: ‘نانک’! اوہو بھاگ-شیل پرش پربھو دی سکھدائی گاتھا گاؤندا ہے، جس دے بھاگاں وچ دھروں لکھیا ہندا ہے ۔۱۸۔ گاتھا–پربھو دے گناں دی کتھا۔ بھبیں–بھاگ-شیل پرش، سریشٹ پرش۔ پرا پوربنہ–پوربلے لکھے لیکھ ۔۱۸۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: نانک (دا کتھن ہے کِ اہ وئکتی پربھو دی) گاتھا گاؤندے ہن، (جنھاں دے) بہت پہلاں دے بھاگ (بھبیں) ہون ۔۱۸۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: نانک (گرو جی پھرماؤندے ہن کِ ربی-گناں دی) گاتھا (اوہی) گاؤندے ہن (جنھاں دے متھے تے) پوربلے بھاگ ہون ۔۱۸۔ گاتھا = پربھو دی سپھتِ-سالاہ والی گوڑی کتھا۔ گاونت = گاؤندے ہن۔ بھبیں = بھاوی، بھاگ۔ پرا پوربنہ = بہت پہلاں کال دے ۔۱۸۔ (2009/11)

سبھ بچن رمنں گونں سادھ سنگین ادھرنہ ۔۔

ਸੁਭ ਬਚਨ ਰਮਣੰ ਗਵਣੰ ਸਾਧ ਸੰਗੇਣ ਉਧਰਣਹ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: سنتوں کی سنگت میں (گونں) جائکر جو سبھ بچنوں کا اچارن کرنا ہے۔۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: ستسنگت نال جڑ، گراں دی شریشٹ بانی دا اچارن اتے گائن کرن دوارا، (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: (جو منکھّ) سادھ سنگت وچ جا کے پرماتما دی سفت-سالاہ دی بانی اچاردے ہن، (اہناں دا) ادھار ہو جاندا ہے۔ سبھ بچن = سوہنے بول، سفت-سلاہ دی بانی (شُبھ وَچَن)۔ رمنں = اچارن کرنا۔ گونں = جانا، پہنچنا (گَمَنَم) ۔سادھ سنگین = (سادھُو سانگَینَم) گرو دی سنگت دی راہیں۔ ادھرنہ = ادھار (اُودّھَرَنَم)۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: ¹سبھ بچن رمنں گونں سادھ سنگین ادھرنہ ۔۔ ¹شبھ بچن سمرنا تے گاؤنا سادھ-سنگت دوارا ادھار کردا ہے۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: ‘نانک’! (نتاپرتِ) سادھ سنگت وچ جان اتے سادھو-ستگرو دے شبھ بچن (گربانی) اچارن کرن نال سنسار-ساگر توں تر جائیدا ہے اتے پھر سنسار-سمندر وچ جنم نہیں لینا پیندا ۔19۔ رمنں–اچارن نال۔ گونں–گمن کرن نال، جان نال۔ سادھ سنگین–سادھ سنگت وچ۔ ادھرنہ–ادھر جائیدا ہے، تر جائیدا ہے۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: (جو) سادھ-سنگ وچ جا کے (گونں) سبھ بولاں دا اچارن کردے ہن، (اہ) ادھر جاندے ہن۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: (ہے بھائی!) سادھ-سنگت وچ جا کے (پرماتما دی سپھتِ سالاہ دے) سریشٹ بول اچارن نال (جیو دا) ادھار ہو جاندا ہے۔ سبھ بچن = سوہنے بول۔ رمنں = اچارن نال۔ گونں = گمن کرن نال۔ سادھ سنگین = سادھ سنگت وچ۔ ادھرنہ = ادھار ہو جاندا ہے۔ (2009/11)

سنسار ساگرں نانک پنرپِ جنم ن لبھیتے ۔۔۱۹۔۔

ਸੰਸਾਰ ਸਾਗਰੰ ਨਾਨਕ ਪੁਨਰਪਿ ਜਨਮ ਨ ਲਭੵਤੇ ॥੧੯॥

فریدکوٹ ٹیکا: سری گرو جی کہتے ہیں: اس کر پرش کا سنسار سمندر سے ترنا ہوتا ہے پنا نسچے کر جنم مرن کو نہیں پاوتا ہے ۔۔۱۹۔۔ بھاو: سادھ سنگتِ وچ ٹک کے سفتِ-سالاہ کیتیاں وکاراں توں بچ جائیدا ہے۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: انسان نوں جگت سمندر توں پار ہونا چاہیدا، ہے نانک! اہ منشی جیون اس نوں مڑ کے نہیں لبھیگا ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: ہے نانک! اہناں نوں (اس) سنسار-سمندر وچ مڑ مڑ جنم نہیں لینا پیندا ۔۔۱۹۔۔ پنرپِ = پنہ اپِ، پھر بھی، مڑ مڑ (پُونَر اَپِی پُونَہ: اَپِی) ۔۔۱۹۔۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: سنسار ساگرں نانک پنرپِ¹ جنم ن لبھیتے ۔۔۱۹۔۔ ¹پھیر۔

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: ‘نانک’! (نتاپرتِ) سادھ سنگت وچ جان اتے سادھو-ستگرو دے شبھ بچن (گربانی) اچارن کرن نال سنسار-ساگر توں تر جائیدا ہے اتے پھر سنسار-سمندر وچ جنم نہیں لینا پیندا ۔۱۹۔ سنسار ساگرں–سنسار-سمندر توں۔ پنرپِ–مڑ کے، پھیر، پنا۔ لبھیتے–لبھدا، ملدا ۔۱۹۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: نانک (دا کتھن ہے کِ انھاں نوں) سنسار ساغر وچ پھر (پنرپِ) جنم نہیں لینا پیندا ۔۱۹۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: نانک (گرو جی پھرماؤندے ہن کِ گن گاؤن نال منکھّ) سنسار ساغر توں (تر جاندا ہے اس نوں) مڑ کے (کوئی) جنم نہیں لینا پیندا (بھاو اہ پربھو وچ ابھید ہو جاندا ہے) ۔۱۹۔ پنرپِ = پھیر، مڑ کے۔ ن لبھیتے = نہیں لبھدا ۔۱۹۔ (2009/11)

بید پران ساستر بیچارں ۔۔

ਬੇਦ ਪੁਰਾਣ ਸਾਸਤ੍ਰ ਬੀਚਾਰੰ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: جس نے ویدوں ؤ پرانوں شاستروں کا بیچار کرکے۔۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: پرنی ویداں، پراناں اتے شاسترا نوں ویچاردے ہن ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: جیہڑا کوئی منکھّ وید پران شاستر (آدک دھرم-پستکاں نوں) وچار کے- (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: بید پران ساستر بیچارں ۔۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: اکو اک ادتی واہگرو دے نام نوں ہردے اندر دھارن کرن وچ ہی ویداں، پراناں، شاستراں دی ویچار آ جاندی ہے۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: پربھو (ایکنکار) دا نام ہردے وچ دھارن کرن نال ویداں، پراناں اتے شاستر دا وچار (سبھاوک ہی پراپت ہو جاندا ہے)۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: (ہے بھائی!) ایکنکار (پرماتما) دا نام ہردے وچ دھارن نال ویداں پراناں شاستراں (آدِ) دا ویچار (ستے) ہی اندر آ جاندا ہے۔ بیچار = ویچار۔ (2009/11)

ایکنکار نام ار دھارں ۔۔

ਏਕੰਕਾਰ ਨਾਮ ਉਰ ਧਾਰੰ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: ایک سروپ ارتھات اکال پرکھ کا نام ردے میں دھارن کیا ہے۔۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: اک واہگرو دا نام ہی آپنے ہردے اندر ٹکاؤنا اچت ہے ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: اکّ پرماتما دا نام آپنے ہردے وچ وساندا ہے، ایکنکار نام = اک پرماتما دا نام۔ ار = ہردا (اُرس = دل)۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: ایکنکار نام ار دھارں¹ ۔۔ ¹دل وچّ دھاردے ہن۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: (اس تراں سمرن دی برکت نال جیو دیاں) ساریاں کلاں دا ادھار ہو جاندا ہے۔ ایکنکار–اکو اک واہگرو۔ اردھارں–ہردے وچ دھارن نال۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: پربھو (ایکنکار) دا نام ہردے وچ دھارن کرن نال ویداں، پراناں اتے شاستر دا وچار (سبھاوک ہی پراپت ہو جاندا ہے)۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: (ہے بھائی!) ایکنکار (پرماتما) دا نام ہردے وچ دھارن نال ویداں پراناں شاستراں (آدِ) دا ویچار (ستے) ہی اندر آ جاندا ہے۔ ایکنکار = اکو اک، اک-رس رہن والا پربھو۔ ار دھارں = ہردے وچ دھارن نال۔ (2009/11)

کلہ سموہ سگل ادھارں ۔۔

ਕੁਲਹ ਸਮੂਹ ਸਗਲ ਉਧਾਰੰ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: تس نے اپنی سمپورن کلوں کا ؤ اؤروں کی سموہ کلوں کا ادھار کیا ہے۔۔ (1870)
سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: جس دے راہیں اہ آپنیاں ساریاں پیڑھیاں دے سارے جیواں نوں بچا سکدے ہن ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: اہ آپنیاں انیکاں ساریاں کلاں نوں (وی) تار لیندا ہے، کلہ سموہ = ساریاں کلاں۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: کلہ سموہ سگل ادھارں ۔۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: ‘نانک’! (سمرن دوارا) کوئی ورلا وڈبھاگا منکھّ ہی آپنے آپ نوں تے کلاں نوں تارن والا ہندا ہے ۔20۔ کلہ سموہ–ساریاں کلاں۔ ادھارں–ادھار ہندا ہے۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: نانک (دا کتھن ہے کِ) کوئی وڈے بھاگاں والا ہی (نام جپ کے) ساریاں کلاں اتے سمچے (جیواں نوں) تارن والا بندا ہے ۔20۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: (نام) ساریاں کلاں تے (جگت دے) سارے (جیاں نوں) ادھارن والا ہے۔ کلہ سموہ = ساریاں کلاں دا۔ ادھارں = ادھارن والا۔ (2009/11)

بڈبھاگی نانک کو تارں ۔۔۲0۔۔

ਬਡਭਾਗੀ ਨਾਨਕ ਕੋ ਤਾਰੰ ॥੨੦॥

فریدکوٹ ٹیکا: سری گرو جی کہتے ہیں: ایسے بڈبھاگی جن نام جپ کر آپ تر کر اؤروں کو تارنے والے کوئی درلبھ ہوتے ہیں ۔۔20۔۔ بھاو: دھرم پستک دے پڑھن توں اسل لابھ اہی ملنا چاہیدا ہے کِ منکھّ پرماتما دا نام سمرے۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: ہے نانک! بہت تھوڑھے بھارے بھاگاں والے اس تراں پار اتر جاندے ہن ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: اتے ہے نانک! اہ کوئی (ورلا) وڈے بھاگاں والا منکھّ (آپ وی) تر جاندا ہے ۔۔۲0۔۔ بڈبھاگی کو = کوئی وڈے بھاگاں والا منکھّ ۔۔20۔۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: بڈبھاگی نانک کو تارں ۔۔۲0۔۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: ‘نانک’! (سمرن دوارا) کوئی ورلا وڈبھاگا منکھّ ہی آپنے آپ نوں تے کلاں نوں تارن والا ہندا ہے ۔۲0۔ کو–کوئی ۔۲0۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: نانک (دا کتھن ہے کِ) کوئی وڈے بھاگاں والا ہی (نام جپ کے) ساریاں کلاں اتے سمچے (جیواں نوں) تارن والا بندا ہے ۔۲0۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: نانک (گرو جی پھرماؤندے ہن کِ) کوئی (ورلا وڈیبھاگاں نال) (منکھّ آپ نام جپ کے ہورناں نوں) تارن والا بندا ہے ۔۲0۔ کو = کوئی۔ تارں = تارن والا ۔۲0۔ (2009/11)

سمرنں گوبند نامں ادھرنں کل سموہنہ ۔۔

ਸਿਮਰਣੰ ਗੋਬਿੰਦ ਨਾਮੰ ਉਧਰਣੰ ਕੁਲ ਸਮੂਹਣਹ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: گوبند کا نام سمرن کرنے تے سموہ کلوں کا ادھار ہوتا ہے۔۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: سنسار دے سوامی دے نام دا آرادھن کرن دوارا، ساریاں پیڑھیاں پار اتر جاندیاں ہن ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: گوبند دا نام سمریاں ساریاں کلاں دا ادھار ہو جاندا ہے، سمرنں = (سْمَرَنَم) سمرن کرن دوارا، بندگی راہیں، بھجن کرن نال۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: سمرنں گوبند نامں ادھرنں کل سموہنہ ۔۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: سرشٹی دے مالک گوبند دے نام دا سمرن کرن نال ساریاں کلاں دا پار-اتارا ہو جاندا ہے۔ گوبند نامں–پربھو دا نام۔ ادھرنں–پاپ-اتارا ہندا ہے۔ کل سموہنہ–ساریاں کلاں۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: پربھو دا نام سمرن نال ساریاں کلاں دا پار-اتارا ہو جاندا ہے۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: گوبند دا نام سمرن نال ساریاں کلاں دا ادھار ہو جاندا ہے۔ سمرنں = سمرن کرن نال۔ گوبند نامں = پرماتما دا نام۔ ادھرنں = ادھار ہو جاندا ہے۔ کل سموہنہ = ساریاں کلاں دا۔ (2009/11)

لبدھئں سادھ سنگین نانک وڈبھاگی بھیٹنتِ درسنہ ۔۔۲۱۔۔

ਲਬਧਿਅੰ ਸਾਧ ਸੰਗੇਣ ਨਾਨਕ ਵਡਭਾਗੀ ਭੇਟੰਤਿ ਦਰਸਨਹ ॥੨੧॥

فریدکوٹ ٹیکا: سو نام سنتوں کی سنگتِ کر کے پراپتِ ہوتا ہے۔ سری گرو جی کہتے ہیں: پرنتو تن سنتوں کا درسن بڈے بھاگوں کا ملتا ہے ۔۔2۱۔۔ بھاو: پرماتما دے نام دی داتِ سادھ سنگتِ وچوں ملدی ہے۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: ستسنگت کرن دوارا واہگرو دا سمرن پراپت ہندا ہے ۔۔ پرم چنگے نسیباں دوارا سوامی دا پوتر دیدار دیکھیا جاندا ہے ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: پر (گوبند دا نام) ہے نانک! سادھ سنگت وچ ملدا ہے، (تے، سادھ سنگت دا) درسن وڈے بھاگاں والے (بندے) کردے ہن ۔۔۲۱۔۔ لبدھئں = لبھدا ہے (لَبدھَی)۔ سادھ سنگین = (سادھُو سَنگَین) گرو دی سنگت دی راہیں۔ بھیٹنتِ = ملدے ہن۔ بھیٹنتِ درسنہ = درسن کردے ہن ۔۔۲۱۔۔ (1962/64)
شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: لبدھئں سادھ سنگین نانک وڈبھاگی ¹بھیٹنتِ درسنہ ۔۔2۱۔۔ ¹درشن کردے ہن۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: ‘نانک’! اہ سمرن سادھو-ستگرو دی سنگت وچوں لبھدا ہے، پر کوئی ورلا وڈبھاگا منکھّ ہی ستگورو دا درشن پردا ہے ۔۲۱۔ لبدھئں–لبھدا ہے۔ سادھ سنگین–سادھو دی سنگت وچ۔ بھیٹنتِ درسنہ–درشن پرسدا ہے ۔۲۱۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: نانک (دا کتھن ہے کِ نام سمرن دی دات) سادھ-سنگ توں پراپت ہندی ہے، (پر سادھ-سنگ دے) درشن وڈے بھاگاں والے نوں ملدے (بھیٹنتِ) ہن ۔۲۱۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: نانک (گرو جی پھرماؤندے ہن کِ اہ سمرن) سادھ سنگت وچوں لبھدا ہے پر کسے وڈیبھاگاں والے (پرش نوں گر-پرمیشر جی دے) درشن ملدے ہن ۔۲۱۔ لبدھئں = لبھدا ہے۔ سادھ سنگین = سادھو دی سنگت وچ۔ وڈبھاگی = وڈے بھاگاں والے۔ بھیٹنتِ = ملدے ہن۔ درسنہ = درشن (کردے ہن) ۔۲۱۔ (2009/11)

سرب دوکھ پرنتیاگی سرب دھرم درڑنتن: ۔۔

ਸਰਬ ਦੋਖ ਪਰੰਤਿਆਗੀ ਸਰਬ ਧਰਮ ਦ੍ਰਿੜੰਤਣਃ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: سرب دوکھوں کو پریتیاگ کر کے سرب پرکار سے دھرم کو جو ردے میں درڑ کرنا ہے۔۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: سادھو آپنے سارے کسملاں نوں تیاگ دندا ہے اتے سموہ دھرم-ایمان نوں آپنے وچّ پکا کر لیندا ہے ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: ہے نانک! سارے وکار چنگی تراں تیاگ دینے اتے دھرم نوں پکی تراں (ہردے وچ) ٹکانا-دوکھن = وکار (دوش)۔ پرں = چنگی تراں، پورے تور تے۔ تیاگی = تیاگن والا (بننا)۔ درڑنتن: (ہردے وچ) پکا کرنا۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: سرب دوکھ پرنتیاگی¹ سرب دھرم درڑنتن: ۔۔ ¹چنگی تراں تیاگدے ہن۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: ‘نانک’! جس دے متھے اتے (شبھ) لیکھ لکھیا ہندا ہے، اس نوں سادھو-ستگرو دی سنگت پراپت ہندی ہے۔ اہ منکھی فرز درڑھ کرن والا اتے کامادک سارے دوکھیاں دا مولوں ہی تیاگی ہو جاندا ہے ۔22۔ سرب دوکھ–سارے پاپ۔ پرنتیاگی–پوری تراں چھٹکارا پاؤن والا۔ سرب دھرم–سارے دھرم۔ درڑنتن:–درڑھ کردا ہے۔ نوٹ: چنّ (:) وسرگ ہے، جسدا اچارن ‘ہ’ وانگ ہندا ہے۔ (1981)
ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: سارے دوشاں نوں پوری تراں تیاگن اتے دھرم نوں چنگی تراں درڑھ کرن (دی دات اس نوں) سادھ-سنگ دوارا پراپت ہندا ہے، (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: نانک (گرو جی پھرماؤندے ہن کِ جس منکھّ دے) متھے اتے چنگا لیکھ لکھیا ہووے اہ سارے پاپاں دا چنگی تراں تیاگی اتے سارے دھرماں نوں درڑ کرن والا بن جاندا ہے (کیونکِ اہ داتِ اس نوں) سادھ سنگت وچوں لبھ پیندا ہے ۔22۔ سرب دوکھ = سارے پاپ۔ پرں تیاگی = چنگی تراں، پورن تیاگی۔ سرب دھرم = سارے دھرم۔ درڑنتن: = پکے ہو جاندے ہن۔ (2009/11)

لبدھینِ سادھ سنگینِ نانک مستکِ لکھین: ۔۔۲۲۔۔

ਲਬਧੇਣਿ ਸਾਧ ਸੰਗੇਣਿ ਨਾਨਕ ਮਸਤਕਿ ਲਿਖੵਣਃ ॥੨੨॥

فریدکوٹ ٹیکا: سو سنتوں کے سنگ سے ہی پراپت ہوتا ہے۔ سری گرو جی کہتے ہیں: سو ستسنگ مستک کے لیکھ لکھے انوسار ملتا ہے ۔۔۲۲۔۔ بھاو: اس منکھّ دے بھاگ جاگ پئے جانو جو سادھ سنگتِ وچ جان لگّ پیندا ہے۔ سادھ سنگتِ وچ نام سمرن نال سارے وکار دور ہو جاندے ہن۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: جنھاں دے متھے اتے اس تراں لکھیا ہویا ہے، ہے نانک! اہ ہی ستسنگت نوں پراپت ہندے ہن ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: (اہ دات اس بندے نوں) سادھ سنگت وچ ملدی ہے (جس دے) متھے اتے (چنگا) لیکھ لکھیا ہووے ۔۔۲۲۔۔ مستکِ = متھے اتے (مَستَک = متھا۔ مَستَکَے = متھے اتے)۔ لکھੵن: لکھیا ہویا لیکھ ۔۔۲۲۔۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: ¹لبدھینِ سادھ سنگینِ نانک مستکِ لکھین: ۔۔22۔۔ ¹سادھ سنگت دوارا لبھدے ہن، متھے اتے لکھے بھاگاں انوسار۔

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: ‘نانک’! جس دے متھے اتے (شبھ) لیکھ لکھیا ہندا ہے، اس نوں سادھو-ستگرو دی سنگت پراپت ہندی ہے۔ اہ منکھی فرز درڑھ کرن والا اتے کامادک سارے دوکھیاں دا مولوں ہی تیاگی ہو جاندا ہے ۔۲۲۔ لبدھینِ–لبھدی ہے۔ سادھ سنگینِ–سادھو-ستگرو دی سنگت۔ مستکِ–متھے اتے۔ لکھین:–لکھے لیکھ انوسار ۔۲۲۔ نوٹ: چنّ (:) وسرگ ہے، جسدا اچارن ‘ہ’ وانگ ہندا ہے۔

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: نانک (دا کتھن ہے کِ جس دے) متھے اتے (بھاگ) لکھے ہون ۔۲۲۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: نانک (گرو جی پھرماؤندے ہن کِ جس منکھّ دے) متھے اتے چنگا لیکھ لکھیا ہووے اہ سارے پاپاں دا چنگی تراں تیاگی اتے سارے دھرماں نوں درڑ کرن والا بن جاندا ہے (کیونکِ اہ داتِ اس نوں) سادھ سنگت وچوں لبھ پیندا ہے ۔۲۲۔ لبھدھینِ = لبھدے ہن۔ سادھ سنگینِ = سادھ سنگت وچوں۔ مستکِ = متھے اتے۔ لکھین: = لکھے ہوئے لیکھ ۔۲۲۔ (2009/11)

ہویو ہے ہوونتو ہرن بھرن سمپورن: ۔۔

ਹੋਯੋ ਹੈ ਹੋਵੰਤੋ ਹਰਣ ਭਰਣ ਸੰਪੂਰਣਃ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: جو واہگرو سمپورن سرشٹی کے کرنے بھرنے والا پیچھے ہوآ ہے اؤر اب ہے پنا آگے کو ہوویگا ارتھات ترکال ابادھی ستِ سروپ ہے۔۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: پربھو ہے سی، ہن ہے، اتے سدا ہوویگا بھی ۔۔ اہ ساریاں نوں پالدا-پوسدا تے نشٹ کردا ہے ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: جو پرماتما بھوت ورتمان بھوکھت وچ سدا ہی تھر رہن والا ہے، جو سبھ جیواں نوں ناس کرن والا ہے سبھ دا پالن والا ہے اتے سبھ وچ ویاپک ہے، ہویو = جو پچھلے سمے وچ موجود سی۔ ہے = جو ہن بھی موجود ہے۔ ہوونتو = جو اگانہ نوں بھی موجود رہیگا۔ ہرن = ناس کرن والا۔ بھرن = پالن والا۔ سمپورن: = ویاپک۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: ¹ہویو ہے ہوونتو ہرن بھرن سمپورن: ۔۔ ¹جو سبھ نوں ہرن بھرن (ناس کرتا تے پالن یوگ) ہے اتے اگے، ہن تے اگوں رہیگا، اس دی پریتی دا کارن نسچے کرکے سادھو ہے۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: (سرب جیواں دے) ناس کرن والا اتے پرتپالن والا پورا پربھو تناں کالاں وچ پریپورن ہے، بھاو پچھے سی، ہن ہے اتے اگے نوں ہوویگا۔ ہویو–جو پہلاں سی۔ ہے–جو ہن ہے۔ ہوونتے–جو اگانہ نوں ہوویگا۔ ہرن–ہرن والا، ناس کرن والا۔ بھرن–بھرن والا، پالن والا۔ سمپورن:–سمپورن، پریپورن ہے۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: (جو پربھو) اگے، ہن اتے اگوں رہیگا اتے سبھ نوں نشٹ کرن (ہرن) اتے پالن پوشن (بھرن) والا ہے، (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: (جہڑا ہری) ناش کرن والا تے (سبھ دا پیٹ) بھرن والا (اتے سدا ہی) سمپورن (تے پریپون) ہے، ہویو = جو ہو چکا ہے۔ ہے = جو ہن ہے۔ ہوونتو = جو اگے نوں ہوویگا۔ ہرن = ناش کرن والا۔ بھرن = ترن والا بھاو پالنا کرن والا۔ سمپورن: = سمپورن، مکمل ہے۔ (2009/11)

سادھو ستم جانو نانک پریتِ کارنں ۔۔۲۳۔۔

ਸਾਧੂ ਸਤਮ ਜਾਣੋ ਨਾਨਕ ਪ੍ਰੀਤਿ ਕਾਰਣੰ ॥੨੩॥

فریدکوٹ ٹیکا: سری گرو جی کہتے ہیں: تس ہری کی پریتِ کا کارن سرب تے اتم سنت جن ہیں ایسے جانو ۔۔۲۳۔۔ بھاو: سادھ سنگتِ دی راہیں ہی پرماتما نال پیار بن سکدا ہے۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: ہے نانک! توں سنتاں نوں سچے کرکے جان، کیوں جو اہ آپنے پربھو نوں پیار کردے ہن ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: ہے نانک! اس نال پیار پان دا کارن نشچے کر کے سنتاں نوں ہی سمجھو ۔۔۲۳۔۔ ستم = (سَتیَم) نشچے کر کے۔ جانو = سمجھو ۔۔۲۳۔۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: سادھو ستم¹ جانو نانک پریتِ کارنں ۔۔۲۳۔۔ ¹نسچے کرکے۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: ‘نانک’! اہ نسچے کر کے جانو کِ (ایسے پربھو نال) پریت پاؤن دا وسیلا (کیول تے کیول) سادھو-ستگرو ہی ہے ۔۲۳۔ سادھو–ستگورو۔ ستم جانو–سچّ کر کے جانو، نسچے کر کے جانو ۔۲۳۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: نانک (دا کتھن ہے کِ اس نال) پریت لگن دا (مول) کارن سادھو/سنت نوں سمجھو ۔۲۳۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: نانک (گرو جی پھرماؤندے ہن کِ ایسے پربھو نال) پریت پان دا کارن نسچے ہی ستگورو نوں جانو ۔۲۳۔ سادھو = ستگورو۔ ستم جانو = نسچے کرکے جانو، سچ کرکے جانو۔ پریتِ کارنں = پریتِ پاؤن دا کارن ۔۲۳۔ (2009/11)

سکھین بین رتنں رچنں کسمبھ رنگن: ۔۔

ਸੁਖੇਣ ਬੈਣ ਰਤਨੰ ਰਚਨੰ ਕਸੁੰਭ ਰੰਗਣਃ ॥

فریدکوٹ ٹیکا: جن جیووں کی سکھوں کے دینے والے سنت جنوں کے رتن روپ بچنوں میں (رتنں) پریتی نہیں ہوتی ہے ؤ کسمبھے کے رنگ سم چھنبھنگر سکھوں میں رچ رہے ہیں۔۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: پرانی گراں دی بانی نوں پیار نہیں کردا، جو خشی بخشدی ہے، پر کسمبھ دے پھل دے رنگ وچّ رنگیا ہویا ہے ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: (مایا-) کسمبھے دے رنگاں وچ اتے (مایا سمبندھی) سکھدائی سوہنے بولاں وچ مست رہاں- سکھین = سکھدائی۔ بین رتنں = بول روپ رتن (وَچَن, وَن)۔ رچنں = مست ہونا۔ کسمبھ رنگن: = (مایا-) کسمبھے دے رنگاں وچ۔ (1962/64)

شرو. گُ. پر. کمیٹی شبدارتھ، بھائی منموہن سنگھ: ¹سکھین بین رتنں رچنں کسمبھ رنگن: ۔۔ ¹دنیاوی سکھ، ویسوا آدِ دے سندر بچن تے مایا دے رنگاں وچّ کھچت پرش دکھاں روگاں سوگاں دا بھاگی ہے۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: ‘نانک’! (گاتھا وچ گندے، اتھوا، انکت کیتا) رتناں سمان امولک اتے سکھدائی بچناں دے ہندیاں (جو منکھّ) کسمبھے دے رنگ، بھاو، چھن-بھنگر مایا دے پیار وچ کھچت ہندا ہے، روگ سوگ تے وچھوڑا ہی اس دے (پلے پیندے) ہن اتے اس نوں سپنے وچ وی سکھّ نسیب نہیں ہندا ۔24۔ سکھین–سکھّ دین والے، سکھدائی۔ بین–بچن۔ رچنں–رچن نال، کھچت ہویاں۔ کسمبھ رنگن–کسمبھے دا کچا رنگ، مایا دا پیار۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: (گرو دے) سکھ دین والے رتن روپ بچناں دی تھاں (جو وئکتی) کسمبھڑے دے کچے رنگ ول رچت ہندے ہن، (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: (گربانی دے) سکھ دین والے رتناں ورگے امولک بچناں دے ہندیاں (جہڑے جیو) کسمبھ دے (کچے رنگ بھاو مایا وچ) کھچت ہندے ہن، سکھین = سکھ دین والے۔ بین = بچن۔ رتنں = رتن۔ رچنں = کھچت ہونا۔ کسمبھ رنگن = کسمبھڑے دے کچے رنگ بھاو مایا وچ۔ (2009/11)

روگ سوگ بیوگں نانک سکھُ ن سپنہ ۔۔۲۴۔۔

ਰੋਗ ਸੋਗ ਬਿਓਗੰ ਨਾਨਕ ਸੁਖੁ ਨ ਸੁਪਨਹ ॥੨੪॥

فریدکوٹ ٹیکا: سری گرو جی کہتے ہیں: ہے پنڈتو! سے پرش واہگرو کے ویوگ کر روگ، سوگ کر گرست رہتے ہیں، تاں تے تنوں کو سپنے ماتر میں بھی سکھ نہیں پراپتِ ہوتا ہے ۔۔۲۴۔۔ سری گرو ارجن ساہب جی مو نام نگر میں بواہ کے سمیں لڑکیاں کو اہ چھند سنائے ہیں۔ اس چھند کا نامُ پھنہے ہے۔ اس پھنہے چھند میں سری گرو ارجن ساہب جی جیووں کو بہت پرکار سے اپدیش اچارن کرتے ہیں۔ پرتھم سری پرمیسور جی کے آگے بینتی کرتے ہیں: بھاو: مایا دے رنگ تماشے کسمبھے دے پھلّ ورگے ہی ہن۔ اہناں وچ پھسے رہاں سکھ نہیں مل سکدا۔ نوٹ: سہسکرتی سلوک اتے گاتھا دا ٹیکا اگست 1955 وچ لکھیا اتے ستمبر 1963 وچ اس ٹیکے دی سدھائی کیتی۔ (1870)

سری گرو گرنتھ ساہب سٹیک، بھائی منموہن سنگھ: بیماری، غم تے وچھوڈا اس نوں واپردے ہن، ہے نانک! اتے سفنے بھی اس نوں آرام نہیں ملدا ۔۔ (1960)

سری گرو گرنتھ ساہب درپن، پروفیسر ساہب سنگھ: روگ چنتا اتے دکھّ (ہی ویاپدے ہن)۔ ہے نانک! سکھ سپنے وچ بھی نہیں ملدا ۔۔۲۴۔۔ سوگ = (شوک) چنتا۔ بیوگں = وچھوڑا، دکھّ۔ سپنہ = (سوَپنَے) ۔۔۲۴۔۔ (1962/64)

شرومنی گردوارا پربندھک کمیٹی شبدئرتھ، بھائی منموہن سنگھ: روگ سوگ بیوگں نانک سکھُ ن سپنہ ۔۔۲۴۔۔ (1962/69)

گاتھا سٹیک، بھائی جوگندر سنگھ تلواڑا: ‘نانک’! (گاتھا وچ گندے، اتھوا، انکت کیتا) رتناں سمان امولک اتے سکھدائی بچناں دے ہندیاں (جو منکھّ) کسمبھے دے رنگ، بھاو، چھن-بھنگر مایا دے پیار وچ کھچت ہندا ہے، روگ سوگ تے وچھوڑا ہی اس دے (پلے پیندے) ہن اتے اس نوں سپنے وچ وی سکھّ نسیب نہیں ہندا ۔24۔ سوگ–چنتا۔ بیوگں–وجوگ، وچھوڑا۔ سپنہ–سپنے وچ ۔۲۴۔ (1981)

ارتھ بودھ سری گرو گرنتھ ساہب، ڈاکٹر رتن سنگھ جگی: نانک (دا کتھن ہے کِ انھاں نوں) روگ، غم اتے وچھوڑا (ہی پراپت ہندا ہے) اتے سپنے وچ وی سکھ نہیں ملدا ۔۲۴۔ (2007)

آدِ سری گرو گرنتھ ساہب درشن نرنے سٹیک، گیانی ہربنس سنگھ: نانک (گرو جی پھرماؤندے ہن کِ) روگ چنتا تے وچھوڑا ہی (انھاں دے پلے پیندے ہن) سکھ (تاں انھاں نوں) سپنے وچ وی نسیب نہیں ہندا ۔۲۴۔ سوگ = چنتا۔ بیوگں = وجوگ، وچھوڑا۔ سپنہ = سپنے وچ ۔۲۴۔ (2009/11)